Сочинение на башкирском языке на тему туган тел
17.04.2017 Башҡорт теле – минең телем
Минең туған телем – башҡорт теле. Бишектә ятҡанда уҡ ишетеп, әсә һөтө менән һеңгән ул миңә. Сабый саҡтан уҡ ошо телдә ижад ителгән әкиәттәр, йырҙар ишетеп үҫтем, беренсе һүҙҙәремде әйттем.
Туған тел ул әсә кеүек берәү һәм ғәзиз. Ул кешенең донъяға ауаз һалған минутынан һуңғы һулышына тиклем йәнәшәлә килә. Телде ҡәҙерләп йәшәргә, уның тормош сығанағы, белем шишмәһе икәнен онотмаҫҡа кәрәк. Тел – ул Ватан, тыуған ер, ата-әсә һүҙҙәре, боронғоларҙан ҡалған аманат. Телебеҙ мең-мең йылдар аша, һынауҙарға бирешмәй, ата-бабаларыбыҙҙың йәшәү тарихын, йыр-моңон, ижадын түкмәй-сәсмәй беҙҙең көндәргә еткергән.
Башҡорт теле, донъяла иң ҡатмарлы булыуы менән бергә, иң матур телдәрҙең береһе тип һанала. Мостай теле, Рәми теле – уның менән бөйөк кешеләр һөйләшкән, ижад иткән.
Минең туған телем – башҡорт теле. Бишектә ятҡанда уҡ ишетеп, әсә һөтө менән һеңгән ул миңә. Сабый саҡтан уҡ ошо телдә ижад ителгән әкиәттәр, йырҙар ишетеп үҫтем, беренсе һүҙҙәремде әйттем.
Туған тел ул әсә кеүек берәү һәм ғәзиз. Ул кешенең донъяға ауаз һалған минутынан һуңғы һулышына тиклем йәнәшәлә килә. Телде ҡәҙерләп йәшәргә, уның тормош сығанағы, белем шишмәһе икәнен онотмаҫҡа кәрәк. Тел – ул Ватан, тыуған ер, ата-әсә һүҙҙәре, боронғоларҙан ҡалған аманат. Телебеҙ мең-мең йылдар аша, һынауҙарға бирешмәй, ата-бабаларыбыҙҙың йәшәү тарихын, йыр-моңон, ижадын түкмәй-сәсмәй беҙҙең көндәргә еткергән.
Башҡорт теле, донъяла иң ҡатмарлы булыуы менән бергә, иң матур телдәрҙең береһе тип һанала. Мостай теле, Рәми теле – уның менән бөйөк кешеләр һөйләшкән, ижад иткән.
Тыуған илдең һауаһы, баҫыу-яландары, урман-ҡырҙары, йылға-күлдәре, ҡышҡы бурандары һәм йәйге ямғырҙарының матурлығы башҡорттоң йырҙарында, моңло көйҙәрендә, сәсәндәр ижадында янғырай. Халыҡтың бай, саф телендә туған тәбиғәт кенә түгел, ә уның бөтә тарихы, рухи донъяһы, тормошо һәм илгә булған ҡайнар мөхәббәте сағыла. Бына ни өсөн кәрәк ул туған телде өйрәнеү!
Кеше “әсәй”, “атай” һүҙҙәрен тәүге мәртәбә үҙ телендә әйтә. Әгәр һәр башҡорт балаһы әсә телендә һөйләшә башлап, артабан да уға тоғро ҡалып йәшәһә, телебеҙ юғалмаҫ. Рухи хазинабыҙҙың сал быуаттар төпкөлөндә ҡалған тарихын өйрәнһәк, уның киләсәгенә һәр яҡтан да булышлыҡ итһәк, беҙ бик ҙур эш эшләр инек.
В здоровом теле — здоровый дух? Взаимосвязь ума и тела
... что у нас и здоровое тело и здоровый дух. Они тесно взаимосвязаны друг с другом, а наши эмоции играют большую роль в определении состояния здоровья. В здоровом теле – здоровый дух В настоящее время многие дети ... с гнилыми зубами. Добрые слова Способствуют укреплению здоровья и добрые слова. Действительно, на многих людей отлично влияют наши поддержка и сочувствие. Давайте говорить Друг другу ...
Бөйөк телебеҙҙе юғалтырға ярамай, уны һәр яҡлап өйрәнергә, байытып, ҡәҙерләп йәшәргә кәрәк. Әгәр ҙә беҙ уның артабан да йәшәүенә булышлыҡ итмәһәк, иң ҙур байлығыбыҙҙан яҙасаҡбыҙ. Битараф булмайыҡ, һаҡлайыҡ уны!
Башҡорт телем – үҙ телем,
Үҙ тупрағым, үҙ илем.
Үҙ телемдә ҡабатлайым
Иң ҡәҙерле тәү һүҙем.
Атай, әсәй, ерем, һыуым –
Әйтеп үҫкән һәр быуын.
Сит ерҙәргә киткәндә лә
Йырлармын башҡорт йырын.
“Телеңде онот”, – тимәгеҙ,
Юҡ, онотмам үҙ телем!
Саф башҡортса һөйләшкәнгә
Балҡып тора күңелем!
Айзилә ҒӘБИТОВА,
9-сы класс уҡыусыһы.
Әбйәлил районы,
Буранғол ауылы.
Инша «Илен һөймәҫ кенә телен һөймәҫ, иле юҡтың ғына теле юҡ».
Үҙ әсә телем – минең өсөн матур,
Үҙ телем – үҙ әйберем булған өсөн
Һәр кеше өсөн иң яҡын, иң мөһиме – ул туған тел! Кешенең бөтә тормошо тел менән бәйле: тел ярҙамында кешеләр үҙ – ара аралашалар, бер – береһен аңлайҙар, тормошта һәм рухи байлыҡтарын быуындан быуынға күсерә баралар. Тел кешелек йәмғийәтен үҫтерергә хеҙмәт итә. Минең туған телем – башҡорт теле. Туған тел – ул ата –әсә теле. Кешенең донъяла тәү ишеткән һүҙе, аҫылған теле, рухи моңо. Халыҡта “Иң татлы тел – туған тел, әсәм һөйләп торған тел” тигән мәҡәл бар. Баланы телгә иң яҡын кешеһе – әсәһе башлап өйрәтә. Мин тыуғас, әсәм назлы итеп “улым” тигән һүҙе лә, беренсе тапҡыр әйткән “ әсәй” һүҙе лә туған башҡорт телемдә булған. Башҡортостандың халыҡ шағиры Мостай Кәрим был турала нисек бәйән иткән:
“Әсәм теле – иман телем,
Әгәр һине һағынмаһам,
Көн дә һиңә табынмаһам,
Телдәремдән яҙыр инем”.
Башҡорт теле – бик бай тел. Туған телде ҡәҙерләп һаҡлаусы,киләсәк быуынға еткереүсе халыҡ булһа, уның нәфислеге, моңо – әҙиптәр ҡулында. Шағирҙар – халыҡ теленең иң матур өлгөләрен, байлығын, күркәмлеген үҙҙәренең ижадында сағылдырып, халыҡ күңеленә ҡайтарыусылар.
Скачать:
Предварительный просмотр:
Туган телем – иркә гөлем!
Эшне үтәде: 86нчы “Өмет” интернат-
мәктәбенең 7нче а сыйныф
укучысы Фәрдиев Рәмис
Эшне тикшерде: татар теле
укытучысы Гәрәева Л.М.
Синдә – шатлык җиңеллеге,
Ата – бабам батырлыгы,
Кеше тормышында аның бөтен гомере буена аерылгысыз төшенчәләр, кешеләр, әйберләр була. Мин шуларның берсе дип, аның туган телен саныйм. Ул – кешенең дөньяга аваз салган минутыннан соңгы сулышына кадәр янәшә.
“Туган” сүзе тагын берничә сүз белән сүзтезмә ясый: “Туган апа”, “Туган ил” һәм “Туган тел”. Бу төшенчәләр – өчесе дә кеше өчен иң якын, иң кадерле. Әгәр кеше бу төшенчәләргә битараф караса, аларны еш алыштырса, онытса яки хыянәт итсә, ул кешегә “изге” дигән суз таныш тугел.
Кеше дөньяга беренче аваз салуга, аны тудырган ана сабыена туган телендә “балам” дип эндәшә. Баланың беренче әйткән сүзе дә туган телендә яңгырый. Кеше үзенең иң саф хисләрен бары тик туган телендә генә белдерә ала. Бөек Тукай юкка гына үзенең иң кадерле кешеләре әти – әниләренә рәхмәт сүзләрен, алар рухына багышлаган догаларын туган телендә белдермәгән.
Татарстанда татар телен саклау,үстерү һәм өйрәнү материал (10 класс)
... батырлык үрнәкләре, горурлык хисләре уятырлык вакыйгалар бик куп. Татар халкына милли горурлык тәрбияләү өчен бик әһәмиятле һәм нәтиҗәле ... ре булдыру. Балага туган тел иң беренче чиратта гаиләдә сеңдерелә. Гаиләдә, аннан соң балалар бакчасында, башлангыч мәктәптә туган телендә тәрбияләнгән ... телен белгән кеше генә аның моңын, аһәңен аңлый, тоемлый. Татар телендә чиста, дөрес итеп сөйләшкән кеше һәмм ...
И туган тел! Синдә булган иң элек кыйлган догам:
Ярлыкагыл, дип үзем һәм әткәм – әнкәмне, Ходам!
Безнең халкыбызның күңел җәүһәрләре бары тик туган телдә генә сакланып калган. Бары тик туган телдә генә алар күңелнең иң нечкә кылларын тибрәтә алалар. Шуңа күрә дә галимнәр, язучылар һәм шагыйрьләр туган телгә зур игьтибар бирәләр. Галимнәр фикеренчә, үз туган телендә беләм алу балага җиңелрәк бирелә һәм үзләштерү, аңлау дәрәҗәсен арттыра икән. Үз туган теленең кешегә тәэсир көче дә көчлерәк. Бу турында аксакал язучыбыз Г.Бәширова бик дөрес әйткән. Ул инде туган телнең байлыгын бик яхшы белә, чөнки гомере буе халык авыз иҗаты җәүһәрләрен җыйган һәм өйрәнгән кеше. ”Халыкның иң зур байлыгы, иң кадерле рухи хәзинәсе, – дип яза Г.Бәширова, – һичшиксез, аның теле. Халык үзенең телен, оста бакчачы кебек, яман җилләрдән, рәхимсез салкыннардан саклап, мең еллар буена үстереп килгән. Өзлексез баетып, матурлап, иң тирән фикерләрен, иң нечкә хисләрен дә аңлатып бирер дәрәҗәгә китергән”. Никадәр мәгънәле сүзләр!
Минем туган телем – татар теле. Шагыйрь Кави Нәҗми аны “җырдай моңлы”, Равил Фәйзуллин “тыйнак, басынкы, түзем”, Аяз Гыйләҗев “тәмле, күркәм, өстен”, ә Хәсән Туфан исә “күкрәүләр теле, батыр һәм җәүһәр мирас” дип атый.
Татар теле җөмһүриятебездә дәүләт теле дип игълан ителде. Шуңа күрә аның кулланыш даирәсе дә киңәергә тиеш. Ул инде хәзер – кешеләр арасында үзара аралашу коралы гына түгел, дәүләт эшләрендә дә тулы хокукка ия булган тел булырга тиеш.
Тарихым истәлеге син,
Гасырлар аша үтелгән
дип яза Хәсән Туфан. Чыннан да, тел тарихы ул – ил тарихы. Безнең туган телебез тарихның төрле авырлыкларына, җәзалау-кимсетелүләренә дучар булган. Ләкин:
Чукындырган чагында да
Чукынмадың, татар теле, –
Муса Җәлил, Абдулла Алишларның татар телендә язылган шигырьләре фашистларның корыч ишекләреннән, гильотиналарыннан да көчле булдылар. Бу турыда шагыйрь Равил Фәйзуллин:
Окопларда, төрмәләрдә, лагерьларда
атылса да, асылса да,
җиңү рухын жуймаган ул.
Яшәү җырын җырлаган ул! –
дип, татар теленә булган югары бәясен бирә.
Туган телебез көннән-көн камилләшә бара. Аны тагын да бизәү, кулланылышын арттыру өлкәсендә бик күп галимнәр, сәнгать әһелләре армый-талмый эшлиләр. Мин шундый кешеләрнең берсе турында гына әйтеп үтмәкче булам. Бу – татар әдипләренең әсәрләрен бөтен “дөньяга” яңгыраткан Айрат Арсланов. Мин аның шигырь сөйләвен бик яратып таңлыйм. Айрат Арсланов тарафыннан яңгыраган татар теле изелгәннәрне, башлары түбән иелгәннәрне турайта, горурландыра, бәгырьләреңне актарып елата. Язучы Фәнзаман Баттал аның турында: “Шартына китереп сөйләүчесе генә табылсын, бу тел кяферлек тутыгы белән капланган иманыңны да чистарта, сафландыра торган тел!” – дип яза һәм, – А. Арслановны туган телнең баш сакчысы, бераз шаяртып та әйтсәк, генеральный сакчысы дип бәялибез”, – ди.
Туган тел турында фикерләремне шагыйрь И. Гыйләҗев сүзләре белән йомгаклыйсым килә:
Татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә укучыларның сөйләм телен үстерү статья
... ясау шулай ук иҗадилык таләп итә.Татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә әдәби, фәнни, әхлак темаларына рефератлар, докладлар язарга ө ... теп, шуларның эчтәлеген сөйләтү, соңыннан сочинение яки хикәя, сочинение элементлары белән яки гадәти изложение яздырту кебек эшл ... итеп төзи белергә; грамматика буенча алган белемнәрен стилистик максатлар белән гамәлдә куллана алырга, үзләрендә булган сүз запасыннан һәм ...
