Ленька Сардак
ЧИШМ — ТАБИГАТЬ КРКЕ
Элек-электн сусыз ирг бер д килеп утырмаган. Торак урыннарны, шрлрне, авылларны елга, кл, чишм буйларына тзи торган булганнар. Чнки су яш чыганагы, сусыз тормыш юк.
Борынгы кешелр чишм, кое, дигез, елга, кл, буа, кебек су чыганакларына табынганнар. Аларны изге йберлр дип исплгннр. «Чишмне пычратма, кулыны чуан басар, дигннр борынгылар.
Чишм чисталык, сафлык, пакьлек билгесе. Гадел, ки келле, эчкерсез кешелрне чишм суыны сафлыгына тилилр. Чишм суы тылсымлы кчк ия, шуа кр борынгыдан изге чишмлр, шифа чишмлре турында легендалар, мифлар яши, ырлар, шигырьлр чыгаралар. Ул минераль тозларга бай. Чишм суы авырткан йрклрг шифа, сагынган келлрг два.
Согы елларда сулыкларны, бигрк т чишмлрне тзеклндерг, тртипк кертг игътибар артты. Авыл картлары белн берг яшьлр д чишмлрне чистарту, саклауда башлап йрилр. Мктплрд экологик отрядлар эшли. Бу табигатьк сакчыл караш арта бару билгесе.
ниемне туган ягында да чишмлр бик кп. Бу тбкне матур табигате, саф келле, эчкерсез м гади кешелре мине зен тарта. Авылга килеп кергнче, ркемне игътибарын леп итеп, авыл халкын м юлчыларны тмле суыннан авыз итрг чакырып, челтер-челтер чишм агып утыра. Торбалар аша бик кптннн авыл урамнарына су кертелгн булганга, авыл халкы чишмг суга бармый, бары тик авыл башында яшче лкн яшьтге апалар гына, кянтлрен инрен асып, чишмг сирк-мирк кен суга йрилр. Авылга килен булып тшкн яшь клшлрг чишм юлын крст йоласы да онытылып бара. Лкин авыл халкы чишм буен бервакытта да пычратмый, чишм улакларын чистартып, яартып тора. Сабантуй вакытларында чишм буе кайткан кунаклар, авыл кешелре белн тула. Ярышларда катнашучылар м бйрмне караучылар барысы да чишм суын татып карамыйча калмый. Чишм тавында сабантуйлар тн уртасына кадр двам ит. Анда чишм ырын тылап, аныны сафландырасы; тир-якка кз ташлап, кабатланмас табигать матурлыгы белн хозурланасы; шифалы м татлы суын эчеп, тне сихт аласы. Чишмлр кешег тормыш алып барыр чен ген кирк тгел. Алар рухи кч, дрт чыганагы да. Чишмлр гомер-гомерг шагыйрьлр, рссамнар, композиторлар чен илам чишмсе булып хезмт иткн.
Сочинение по татарскому языку авыл иртэсе
... югалтасы килми. наклон ген авыл уянып кил. Томан белн капланган куе урман артыннан ашыкмыйча гына кояш чыга. Авыл сте яктырып киткндй була. ... печнг бара. Басу ягыннан балаларны чыр-чу тавышлары ишетел. Елга буена барса тиз ген кайтам дип уйлама. Андагы рхтлек! ... ктеп аласы йне. Каникул вакытында мин авылга кайтам. Табигать белн ашыкмыйча гына сокланам. Ерактан, урман ягыннан, кошлар ыры ишетел. ...
Чишм сламтлек нигезе. Читк китеп гомер уздырган кешелрне олыгаеп, тн-сяклре, кан тамырлары таушалып тузгач: «з чишммне суын эчсм, тнем сихтлнер, дип ерактан йрк авазларын салуы бер д гап тгел. Без д зебезне чишмлребездн аерылмасак иде.
Судан башка тереклек юк, ул безг ава кебек кирк. н шул тереклек суын Шрык иллрене бик кбесенд лчп, ан башына исплп тоталар. Гап-гади суны кайбер иллрд сатып та торалар. Шулар турында укыгач, чит иллрг барып кргч, зебезне туган ягыбызда челтерп аккан чишмлрне гасырлар буена никадр игелекле эш башкаруларын; кешелрг никадр сламтлек алып килеп, гасырлар буена шифахан, дарухан хезмтен тгннрен алыйсы.
Безне табигатебез бай, лкин табигый байлыкларыбыз чиксез тгел. Согы елларда сулыкларны пычрануы, ярларыбызны имереле, чишм башларыбызны томалануы келне борчый. Мохитне берзлексез пычратып тору экологик халтне бозылуына, табигатьне зарарлануына китер. Кеше з эшчнлеге белн к ир йзендге бар тереклекне, шул исптн зен д юкка чыгарырга ммкин. Без бу турыда бик яхшы белбез м онытырга хакыбыз юк. Табигатьне саклау безне изге бурычыбыз.
