Тема 7.
Әншілік тыныс.
Вокалды — хорлы техникақ негизі болып, ншинин дұрыс тыныс алу дағдысы болып табылады. Дыбыс сапасы осыған байланысты.
Әншілік тыныстың физиологиялық тыныстан айырмашылығы:
- Тыныс алу кезиндэ звучание пайда болда, биршама узаққа созылады, ал тыныс шыгару кысқарады.
- Тыныс алу кезени автоматы турдэн, ойламакан жерден, басқарушылыка өтеді.
- Тыныс шыгару большетинин был дан сайин кошине енуи онши тынысынын негизгі талабы фонирование кезиндэ тынысты үнемди ұстау.
Әншінің тыныс алуының түрлері.
- Бұғаналық, үстіңгі кеуделік, клавикулярлық және т.б., мұнда белгілі бұлшықеттер қатты жұмыс істейді, ал нәтижесінде екі иық көтеріледі, тыныс алудың бұл түрі қабылданбайды.
- Кеуделік, костальный (сүйектік) ары қарай сыртқы тыныстың қозғалыстары кеуделік жасушаның қарқынды қозғалысымен байланысады, диафрагма тыныс алғанда көтеріледі де, ал іш тартылады.
- Құрсақтық, көкіректік, абдаменальный және т.б – тыныс диафрагманың қарқындылығымен және іш бұлшықетімен сезіледі.
- Аралас, кеуде құрсақтық, кеуде көкіректік, сүйекті абдаменальный және т.б – тыныс кеуделік сияқты бұлшықеттердің қарқынды жұмысы арқылы сезінеді сонымен бірге құрсақтың аймақта және белдің төменгі жағы арқылы да сезінеді.
Вокалдық практикада аралас тыныс алудың да ролі өте зор: диафрагма төмен түседі, жан – жаққа барлық айналымда созылады, қорытындысында әнші кеудесі бел аймағында өзінің көлемін ұлғайтады; бел бұлшықеттерінің сезінуі арқылы ауа өкпенің төменгі жағын талдырады. Жан бұлшықеттері екі жаққа иіріліп қозғалады, ал іш алдыға қарай үрленіп қозғалады; Диафрагма болса одан сайын мығымдана түседі. Әншінің фонациялық тыныс шығару кезінде ән айтқанда тыныс алу қалпын сақтап қалуға тырысса, дыбыс апорасын сезіне білуге деген икемділігіде жоғары болады. Әншілік хордың негізгі талабы ән айтқанда тыныс алған соң шаласы ұстаным болуы керек. Бұл ата кезиндэ дыбыстыйң интонацииқ тұрғыда жқсы эстилуине, ориндалуйна әкеледи. Шыкарма жылдамдыкы тез болган сайын, тыныс алудағы ұстаным кысқаланады.
Хормеистрдің ән айту қойылымы.
- Ән аитқанда отыруға, бей – жай тұруға болмайды, әр қашанда ішкі және сыртқы тартылымды сақтау міндетті.
Керек;
- Басты тура ұстау, еркін, төмен түсірмеу, қисайтпау.(өйтпегенде көмей төмен немесе жоғары вертикалды орналасадыда, дыбыс сапасына зиян келтіреді).
- Дене ауырлығын тура бөле отырып, екі аяқта нық тұру.
- Аяққа сүйене отырып орындықтың шетіне отыру
- Корпусты ешқандай қысылыссыз тура ұстау керек.(арқаның қисық тұруынан диафрагма еркін қозғала алмайды, нәтижесінде тыныстың қарқындылығы джойылып , дыбыс апорадан алынып, тембрдың ашықтығы жэоғалып, интонация тұрақсызданады).
9 стр., 4347 слов
Аза хал ыны музыка нері
... болды кеңінен қолдану-қазақ халқының. Қатты дыбыс соқпалы аспаптар ақым ... тыныс алу өзгертуге мүмкіндік береді тембр құрал. Сонымен қатар, жаңа реңктер да дыбысталу енгізеді ережелер диафрагма, ... онақ. Бейнелері қамтылған сыбызговой музыка, восходят ежелгі. Бұл туралы ... тұтас гаммасын обертонов жанасқанда смычка. Колорит және ты ... ұлы жетістігіміз классиктерінің домбыра өнері. Өз интерпретациях Дина дәл ...
- Қол (егер нота ұстамаса) тізеде еркін жату керек.
Әнші тынысының техникасы орындалып жатқан шығарма мінезіне сай болу керек. Тыныс алуда урбир женский мюзикл с фразой. Дыбысты алудык алдындагы тыныс кытанымыда шыкарманык рудник карай болады. Шыкарманык раз неэрлым жылдам болган сайын алатын тыныста, тыныс ұстанымыда сондай жылдамдықта болуй керек.
Әншінің тыныс алуымен вокалдық хор техникасының элементтерінің өзара байланысы.
Әншілік тыныс вокалдық хор техникасының әр түрлі элементтерімен тығыз байланысты; дыбыс атакасы, дикция, динамика, дауыс регитры, интонация т,б.
Тағыда;
- Тыныс жинау дауыстый апараттай артық большой эттик косылыстар жне тағы артикулятилық силуй орган, дикти жинақталмау, детонация, дауыс дыбыстануйның еркин болмау.
- Дыбысты алу кезиндегі бир мезгілдік тыныс ұстанымынык болмауйнан, дыбыыс интонацылык тургада из сухих болмай «поддьездбен» алынады . Ереже бойынша белгілі жоғарлықты төменен алуы тиіс.
- Алынған ауа көлемі дыбыс динамикасына пропорциянал болады.
- Туменги баянистагы ауа кысымынык коши дауыс астарынык жиилигине әсер этип тембр терин анйқтаиды.
- Дауыс астарындай шаын қысым әсеринен дыбыс тембр жғынан кедей болып көринеди.
Фольксеттік мінэдэ төменгі баиланыс ысымныйң күштилігі керисінше әсер теді, яғни дыбысталу толып, тембр эдәіур бай, кэуделик типке жқын болады.
Балалардың тыныс алу техникасымен жұмыс істеуінің кейбір әдістері.
№ 1 Жаттығу.
Дирижер қолы арқылы қысқа тыныс алып, санау арқылы (1,2,3,4,5…) тынысты шығару. Жаттыкуды Кайталааган сайын тыйныс шыкарганда в. Санын кобейтип отыру керек.
№ 2 Жаттығу.
Төменгі қабырғалар қозғалысын сезіне отырып қысқа тыныс алу, әркім өз қозғалысына есеп бере отырып, төменгі қабырғаларын қолымен ұстай отырып, санаумен ұзыннан тыныс шығару, цифр қатары осылай көбейе береді.
№ 3 Жаттығу.
Туменги Кабыргалар Козгалысы аргылы Кыся тынс алу, тынысты ұстаумен акырын санай отырып тынысты шыгару.
№ 4 Жаттығу.
Туменги Кайыргалар Козгалысымен тыныс алу, тынысты Устап, дирижер Олымен жумсык атакамен бир дыбысты примардс тонға дейин бир калыпты дыбыс күшімен айту. Басында дыбыс 2 – 3 с созылады, кейіннен ұзарады.
Үздіксіз тыныс (цепное).
Үздіксіз тыныс бұл – ұжымдық дағды.
Үздіксіз тыныстың негізгі ережесі:
- Көрші отырған адаммен бір уақытта тыныс алмау.
- Музыкалық фраза ішінде таныс алмау керек, мүмкіндігінше ұзын ноталардың ішінде тыныс алу.
- Тыныс білдірмей және тез алу.
- Хорда жумса дыбыстый атакамен, интонационноқ тұрығыда нақты, йғни «поддездсиз» партитура нуансын сақтай отырып айту.
- Көршінің айтқан әнін тыңдап, жалпы хор дыбысталуына қосылу.
Әдебиеттер:
1. Краснощеков В.И. «Вопросы хороведения». Стр. 161 – 168.
2. Самарин В.А. «Хороведение». Стр. 99 – 103.
3. Стулова Г.П. Хоровой класс: «Теория и практика вокальной работы в детском хоре». Стр. 35 – 41.
Домбыра дала киесі
... бір ғылыми негізін тапқан тұжырым. Дауысты дыбыс (яғни музыка) жан, ал, дауыссыз дыбыс тән. Осыдан домбыраның (ағаштың) ... дыбыстық таспалар мен күйтабақтар тізімі кітаптың соңында келтірілген. Оқырманға тағзым. Жанғали Жүзбай ДОМБЫРА АСПАБЫ Домбыра ... пен мемлекеттік құрылым өз әсерін тигені де рас. Қазіргі домбыра–жетілдірілген аспап (А.Жұбановтың оркестрлік аспап жасау ұсынысымен реконструкциясын жаса ...
4. Дмитриев Л.Б. «Основы вокальной методики». Стр. 141 – 171. 290 – 300.
5. Осеннева М.С, Самарин В.А. «Хоровой класс и практическая работа с хором». Стр. 59 – 60.
6. Соколов В.Г. «Работа с хором». Стр. 27 – 30, 37 – 39.
7. Егоров А.А. «Теория и практика работы с хором». Стр. 91 – 97.
8. Быков Н.О. «Основы работы с детским хором». Стр. 10 – 13.
Тема 8.
Дыбыстың қалыптасуы.
І. Ән айту кезіндегі дыбыстың қалыптасуы тыныс алумен артикуляцялық органдардың дауыстау астарымен өзара байланыстарының нәтижесінде пайда болады.
Дыбыс қалыптасуының миоэластикалық теориясы.
Миоэластикалық теорияны қолданғандар; (Гарма, Мюллер, Музехольд, Левидев) дауыстың байланыстағы жиілікте дыбыс жоғарылығы шығарылған ауа күшіне байланысты.
Дыбыс қалыптасуының нейрохроноксикалық теориясы.
Dybys alyptasuynyң necronoxicalsқ Французские физиологические теории Raul Yussonyң ұsynuymen abyldanғan. Байланыстар жиилиги импульсике суйкес келе отырып, орталык жуйке жыеси аргылы дауыстык большын этке берилип, дыбыс шыгару куши дыбыс жогарылыкына әсер этпеиди.
Жанашыл мамандықтандырылған «дебает негизине дыбыстыйң калиптасуйныйң механически-миэластические теории» по абылданады. Дауыстық астар жүйеліктер негізінде жұмыс істейді. Тыныс алу жүйесі сыртқы күшті қамтып, дауыстық астарға әсер етеді. Орталык жуике жуеси дауыс астарында кумейдин аэродинамика мумкиндигин тудырады.
ІІ. Әншілік дыбыстың физикалық ерекшелігі;
- Жоғарылық
- Тембр
- Күш
- Жалғасуы
Әнші дыбыстың жоғарылығы дауыстың астар жиілігі арқылы анықталады. Әр әнші дауысының дыбыстыұ диапазоны әр түрлі және ол мынаған байланысты;
- Дауыстың аппараттық табиғи анатома морфологиялық ерекшелігіне.
- Әншінің қандайда бір кезеңдерде дыбысты өзгерте алу икемділігіне, яғни дауыстың астарының жуандығына, ұзындығына қатысты.
- Әнші тынысының сапасына, яғни екпінді, қарқынды немесе өте әлсіз болуы мүмкін.
- Әнші дыбысының күші дауыстың астарындағы серпілістермен анықталуы – амплитуда жиілігі, амплитуда соғұрлым көп болса дыбыс соғұрлым күшті болады.
Жиілік амплитудасы мынаған байланысты:
- Дауыс бұлшық еті күшінің азаюы.
— Төменгі байланыс қысымындағы ауа көлемі (төменгі байланыс қысымы неғұрлым жоғары болса, дауыстық астар амплектудасының жиілігі соғұрлым көп, бірақ төменгі байланыс қысымы шектен тыс жоғарыласа, дауыстық астарда қысылыс пайда болады, жиілік амплектудасы кішірейіп дауыс күші азаяды.
- Резонаторлық аймақтық қалпы және орналасуы.
Әнші дауысының әрбір дауысы физиологиясы жағынан табиғи қиын. Олар негізгі және көп түрлі жай тоннан тұрады. Негізгі тонға ең төменгі жай тон жатады, ол дыбыс құрамына кіреді. Дыбыс жоғарылығын осы анықтайды. Ал басқа жай тондар обертон деп аталады. Дыбыс жогаралыкы спецтириндегі овертондардың әр түрли катынасы күшимэн сапа жғынан специфика әшекейге неме дауыстый ерекше дыбыс талуйна яни тимборгелед укі. Дауыстый жэ тембр эндокринді жүегэ катысты, мнда дауыстың анотомялық эрекшелігі кіреді жуне тыныспен аритикулятилық органдада баиланысты.
Resonatorlarmen kүstelgen overtondardyzhek toby formants спектра depatalade. Төменгі әшекейлік форманта – дауысқа жұмсақтық қоңыр әсер береді. Жоғарғы әншілік форманта – дауысқа ашықтық, ұшқырлық береді.
Биология | Жануарлар әлемі
... үмкіндік береді. Протерозойский эрасында тиршилик эткен жануарлар калдыгтаринан радиоляриалар, фораминифералардык издери, губкалардык какалары, ... сезетін шұңқыры болады). Көптеген төменгі сатыдағы омыртқасыздар (мысалы, планария), ж ... ын үзіп кетуі, сондай-ақ қорқытатын дауыс, ысылдау не пішінін өзгертіп айбат шегуі – ... және ол тек дыбыс аппараты арқылы ғана пайда болатын дыбыс (шаян тәрізділерде, ж ...
Дауыстардың қалыптасуы әрбір кезеңде 3 түрлі жағдай шамасына байланысты болады;
- Көмейдің құрылуы (толық немесе бір жақты)
- Дауыстық астарды бір – біріне әкелу.
- Ауа шамасына.
Үш шамада тыныс алу жүйесі жүмысымен әншінің артикуляцилық аппараты арқылы көркемдік талаптарды орындайды. Дауы калиптасуйный механизм физиологических механизмов в тусину фонации кезенин тусинуге жол нусаиды.
Әдебиеттер:
1. Краснощеков В.И. «Вопросы хороведения». Стр. 168 – 173.
2. Самарин В.А. «Хороведение». Стр. 103 – 112.
3. Стулова Г.П. Хоровой класс: «Теория и практика вокальной работы в детском хоре». Стр. 60 – 61.
4. Осеннева М.С, Самарин В.А. «Хоровой класс и практическая работа с хором». Стр. 41– 54.
5. Егоров А.А. «Теория и практика работы с хором». Стр. 97 – 99.
6. Быков Н.О. «Основы работы с детским хором». Стр. 13 – 15.
Тема 9.
Жеке әншілік дауыстың тембрі.
Ән – бұл тек дауыстық аппараттың ғана емес сонымен бірге, бүкіл ағзаның функциясы. Балалар дауысының жеке тембрі былай анықталады.
— Көмейдің және бүкіл ағзаның анатомиялық және морфологиялық структурасының ерекшеліктерімен (көмей мен дауыс астарының мөлшері және құрылымы, дауыс қалыптастырушы бұлшықеттерінің күштілігі, мидың жылдам жұмыс істеуі, жалпы денсаулық, сұлулықтың сезгіштігі.
- Демді, жыныстый жунэ жеэ эрекшеликтерімен эндокринді жегэ жэнэдэ оншинин эмоциональный жадайнан.
- Айту кезіндегі көмей функциясы (айтылу дағдысы, дыбыстық қатардың айқын ерекшеліктері, жеткізу әдістері, жеке жеткізу мәнері).
- Ән айту кезіндегі көмей функциясы (дауыс қуысындағы дыбыс мінезі, тыныспен жұмыс және конфигурация, әнші дауысының тембрі дыбысталуымен басқару, яғни регистрді басқарумен.
Вокалдық әдістердің көзқарасы бойынша дауыстың регисторда дыбысталуы мынадай факторларға байланысты: тесситура, дыбыс күші, атака түрлері және дыбыс жүргізу әдісі, дауысты дыбыс типі мен оның артикуляциялық әдісі, әншінің эмоционалды көңіл күйіне, орындалған шығарманың көркемдік образымен байланысты.
Тесситура.
Вокалдық адистің негизгі талаптариның бірі барлык жумыстый дауыс ряды бойинша калыпты тимбрлик дыбысталу. Тембрлік дыбысталудың дамуын айтқанда негізгі мәселе регистолық ауысым, өйткені әртүрлі дыбыс ұзақтығында бірдей тембрді алуға болмайды және керек те емес, керісінше вокалдық орындауда тембрдің әдемілігінің әртүрлілігі қажет. Тембрлік дыбысталудың 2 кезеңі бар:
1. Баспалдақты дыбыстың қатарда тұрғызылған жаттығулар.
2. Секиртпе аралықтары ұлғайтыла отырып, его жена жогарыдан айту скрывает интервалдарды.
Жеңіл немесе тығыз тембрлік ұйымдастыруды дайындау.
Женил тимбрлик дыбысталуға жету үшин төменгі дыбыстый катарға тұрғызылған жаттығулары олдану керек. Сол кезде фальцетке жақын жеңіл дыбысталу пайда болады. Тимбрлик дыбысталудык калиптылыкын сагтай отырып, туменги дыбыстык катарда жаттыгуларды айткан кездэ, дыбыс литл тимэн болса, оль сойрлым жогил жогарыдан айтылуйнры сагта.
Тыгыз, ю тимбрли дыбысталу үшин жоғарғы дыбыстый катарға тұрғызылғын жаттығуларды олданған дурыс. Мұнымен регисторды күштеуге болмайды (бұлшықеттердің қысылуы мүмкін).
Махамбет туралы жазу керек?
... болашақ ұрпақтың санасына сіңетіндей етіп дəріптеу керек. Махамбет сияқты батыр да ақын бабаларымызды ешкашан жадымыздан шығармауымыз ... кездесетін құбылыс» екендігін айта келіп: «Ондай құбылыс тек қазақ түгіл, барша адамзаттың ғұмырында да көп кездесе бермеген. Махамбет - кəдімгі он ... ұңайма» өлеңінде хан әскерлерінің халыққа көрсеткен қиянатын айта отырып, жасымауға, берік болуға шақырады. Ақ жұмыртқа ...
Төменнен және жоғарыдан алынған интервалдарды орындау техникасы.
Жогарыга алынкан интервалдарды айту үшин төменгі дыбысты жңілдетип алу керек. Tөmennen alynғan intervaldardyң aytylu tekhnikasy yes onday zhaғdayda alynu kerek. Бир eskertetini tumengi dybys kalpyn dauystyk astardyk shetki zhiiligin retimende santau kerek. Tөmengi dybysty katardy zhune tөmennen alynkan intervaldardy aytu zheңil. Тимбрелик дыбысталуды дамыту үшин баспалдықты дыбыстый атардғы регисторлық күиді сақтаған дұрыс. Балаларға жаттығы жасатганда олар вокалдык жумыстар жасғанда ос тусил кумектеседи, яни ткачество кумеиди уз куйине келтируши негизгі факторлардык бири. Бала дауысын уз калпына келтиру үшин оларға фальцеттик дыбысталуда жғарғы тесситурада аиткызу керек.
Дауыс күші.
Auans kubirek alsa, keudelik dybystaludy aluғa boldy, al az alsa falsettik dybystaludy aluғa boldy. Регисторлық дыбысталудың белгілі қалпын ұстану үшін тыныс алудың көлемі мен қарқынының әсері көп. Дауыс күші байланыстырушы қысымға пропорционалды, егерде балаларға күштілігі әр түрлі дауыстармен бірдей дауысты дыбыстарды бір ұзақтықта айтқызса, f (қатты) айтқанда оларда дауыс дыбысы р (ақырын) айтқанға қарағанда обертонға бай болады. Фальсеттик фоновый механизм бүкіл дауыс дальнобойщик төменгі тесситурада, его жғарғы дыбыстарынан бастап фальцетпен айту керек. Біра бүкіл ассортимент бойы эң төменгі дыбыстан Бастап таза куделик дыбыспен айту мүмкин эмес, уыткени рбир онші жогарғы дыбыстарды фальцетпен ғана айта алада. Дауыс күші регистордың механизмінің қалыптастырушысы. Кмэйді қатты айту куйине ендирсе кэуделик типтэги дыбысталу паяда болады.
Атака түрі және дыбыс жүргізу әдісі.
Регистормен бірге дыбыс атакасы ұғымы да жүреді. Оның екі түрі бар: қатты және жұмсақ. Бұл ұғымдарды түсіне отырып төртке бөлуге болады:
- Өте қатты
- Қатты
- Жұмсақ
- Өте жұмсақ
Бельгили Калымдар Егоров перо Яковлев мұғалим, зерттеушилер атаканы дыбыс паяда болған жолы деп кана карастырмайды, арғы шыкарма сипатын да анйқтаиды дейді.
Жумсак атакует куптеген мамандык дуллдеуі бойиньша дыбыс калиптастырудык негизгі жолы деп алынды.
Қатты және өте жұмсақ атакалар енді ән айтып жүргендердің ән айтуы нашар болғанда дауыстық астарды қатал ету үшін қолданады. Оқушыдан фальсетке жқын дыбысталуды алу шин оған жумсақ атаканы қолдана отырып, агирын айтуды талап ету керек. Кеуделік дыбысталу қатты атака арқылы қатты айтқанда пайда болады. Атакадан соң дыбыс қатты немесе жалғасымды болуы мүмкін. Жата атакамен Кыся — ысқа дыбыстый аталарды алса дыбыс стаккато ретинде шыгады. Стаккато тәрізді легатеда өзінің жңілдігі нығыз жуне жаасымдылығй бар дыбыс. Әрбір дыбыстың пайда болуы жаңа атакадан басталады. Мысалы: жеңіл стаккато байқағыштықты талап етеді. Әрбір маркато, нығыз легато, барлық акценттер, яғни көмейдің регисторлық күйіне әсер етеді, тембрлік дыбысталуыда өзгереді.
Ән айту артикуляциясы және дауысты тип.
Артикулялык азанык жумыс истэуі дыбыстык калыптасу бағыты артикуляции деп аталада. Артикуляцияның жай кезден ән кезінде көп ерешеліктері бар. Күнделікті жұмыс істеуді сыртқы органдар тез қарқынды жұмыс істеуді (ерін, төменгі жақ), ал ән айту кезінде ішкі (тіл, жұтқыншақ, жұмсақ таңдай) органдар дауысты дыбыстың созылуына байланысты ақырын жұмыс істейді. Дауыстылармен жумыс басгалай, жай дауыстыларға Караганда на айту кезиндеги дауысыздар үлділігі артады. Дауыстыларды сушат айтуа 500 — 540 Гц кош кетеди, туменги на формантах айту бойинша ндиликтин кошеюинин жиилиги 2000 — 3000 Гц барады, булярные жогары на табылада форманты болып.
МИСАЛ . ни кантип жазуу керек? Кандай, адабият боюнча
... жашоонун улуу Билерман. окурмандарды кызыктуу үчүн, сен сулуу адабий стили эскизи жазуу керек. Жанр - иштин маанилүү бөлүгү болуп саналат. С ... бир identikit. Бул буга чейин сиз текстти кылышы керек кантип билебиз, анткени жакшы эссе, адатта, классикалык адабият күйөрмандары алынат. Classics ... калса, анда жыл мурда ми болгон жана эмне эле болуп өткөн окуя жөнүндө кыскача баяндама жаза алам. Сиз эссе ...
Әншілік артикуляцияда басты талап дауыстылардың тембрде дыбысталуы қажет «о», «у», тәрізді дауыстыларды айтқанда көмей төмен түседі, «и», «э» айтқанда жоғары көтеріледі, ал «а» орташа қалыпта болады. Кебир вокал мектебинин мамандары кумейдин тамменнен орнаменталасуй жаусылына дейді. Бірақ бұл барлық әншілерге келе бермейді.
Көмейдің қалыпты жағдайын тапса, жоғалтпай ұстау міндетті. Әнші дауысын неғұрлым кеңірек алса тембр, дауыс жиілігіде соғұрлым кеңейеді. Әр вокалдық мектеп әр түрлі айтады. Бири дауыстыларды кулип тургандай айту миндетти дезе, бири »или« рипин айтгандай аузыды ашу керек дейди. Жоғарғы дауысты іншңлерде еріннің күліп тұрғандай ашылып айтуы оңай. Қорытындысында дыбыс тембрі жағынан жеңіл фальцетке жақын болып естіледі. Аль «о» туризди асылкан ауыз дауыстык астарды теренен козкап, кою тембр, куделик дыбысталуха укеледи. Әртүрлі дауыстылар әнші тембрінің сапасына, ауыз бірқалыпты ашылғанда да әсер етеді. Егер дауыстыларды белгілі бір қатармен айтса (и, э, а, о, у) іштегідыбыс шығарушы труба ұзырады. Бұл дауыс астарында вибрацияға әсер етеді.
Артикулялык биргалыптылыхымэн дыбыстык коши мэн кзактыкында, дауысты и, дыбыстары айтылганда кэуделик дыбысталуға жакын келеди. Ериннин жартылай кулип тургандай труй өз позицияңды табуға көмектеседі. Барлық дыбыс резонаторда естілуі тиіс.
Эмоционалдық күй.
Balanyk emoivedyk kuyinen shykarmanyk oryndalu kurkemdigi de bilinedi. Эмоционально-күы рыс болмаса артикулятилық аппарат дыбыс жүргизилуі де, дауыс күшидэ жагадан алынып отырады.
Жабык ауйзбен су айту — солист практики сирек сирек қoldanylatyn timbrlik dybystaludyk bir tri. Бұл орыс музыка мәдениетінде ХХ ғасырдың басында А.Гречаниновтың, А. Костальскийдің, П. Чеснаков шығармаларында хор музыкасында пайда болды. Бұл көркемдік жағынан емес, балалар дауысын дамытуда да орны көп. Дауыссыз «м» дыбысы естілу арқылы да жабық ауызда ән айту көп тараған. Бұл дауыстардың резонаторда естілуіне көмектеседі. Жабык ауйзбен на айтганда эринди алдыга жылжытып, тйсти шамалы ашу керек. Бұл дыбыстардың мұрын және көмей аймағынан естілуін сезінуге әкеледі. Жабық дауыстыға позицияны ашық ауызбен айтқандада қолдану керек. Балалар тембр жумыс істегенд фальцетік типпен жумыс істеген дурис.
Әдебиеттер:
1. Стулова Г.П. Хоровой класс: «Теория и практика вокальной работы в детском хоре». Стр. 62 – 87.
2. Дмитриев Л.Б. «Основы вокальной методики». Стр. 350 – 355.
3. Соколов В.Г. «Работы с хором». Стр 105 – 107.
4. Живов В.А. «Хоровое исполнительства». «Теория». «Методика». «Практика». Стр. 170 – 178.
5. Живов В.А. «Исполнительский анализ хорового произведение». Стр. 37 – 44.
Тема 10.
Балалар дауысын күйге келтірудің әдістері.
Қандайда регистрлік режимде болсада көмей дұрыс дыбыс қалыптастыруға жету керек, яғни қарқынды ән айту, формировкасыз артық қысымсыз, жақын вокалдық позицияда, үнді, ортыша домалақтанған, қалыпты әншілік вибратамен:
Наурыз мейрамы туралы керек? [сұрақ жабық]
... рлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында ... ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы кү ... өнегелікке, бауырмалдыққа, көргенділікке, ізгілік пен білімділікке баурайды. Наурыз мерекесін асыға күтетініміз, ерекше даярланатынымыз содан болса керек.Наурыз ...
1. Фальцеттік режимде әншілердің қалыптастырушылық шарты.
- Тесситура – жоғары және орташа, жақын және жоғары (g 1 – d 2).
- Динамика – рр — дан mр – ға дейін.
- Дауыстылар типі «у», «о», «а».
- Артикуляция — ерин жартылай кулгенды, ауызды орташа ашу, көмейді сақтау, «у» дыбысынан бастау.
- Дыбыс жүргізу тәсілі – жеңіл стаккато, легатоға көшетін.
- Негізгі эмоционалдық мазмұны – нәзік, көңілді.
Жаттығу №1.
Мақсаты: Дыбыстық атака кезінде дауыстық астардың шеткі жиіліктерін қарқындандыру, дыбыс қалыптастырудың негізгі ережесі осында (интонация жағынан таза, ысылды азайту керек).
Жаттыку г 1 — н Бастап, е 1 дейин р динамикссында жэңил стаккатода «у» дауысты дыбыс аргылы айтылады.
Жаттығу №2.
Мақсаты: Дауыстқ жғарғы астарындагы карқынды жииилигин көширу, яғни жеке дауыстый баянысындағы нақты пайда болған ән айтуй стаккатоны легатеға айналуй. Бұл жаттыку жаты тондарь арылы бирнеше рет жогары жунэ тымэн Кайталанады. Диапазоны g 1 – d 2. басында «у», кейіннен «о» және «а» аяққа ұзақ дыбыста дауыс күшін ауыстырмау керек.
Жаттығы №3.
Масаты: Әr dauystyda komey kyin saқtau, kzaktyқtar auysқanda dauystylardy saқtau. Екі дыбыста (g 1 және а 1) тембрімен динамикасы жағынан біркелкі болу керек. Жоғарғы дыбысты төменгі позициясында айту керек. Дыбыстык атака жогарыдан аландай болу керек, әнши берилген узақтыққа нақты туседи. Эгер дауыс кысылып вокалдық положение тусызданс трлди туменги дыбыстан эмес, жогарыдан бастауға смелые. Жаттығуды орындағанда дауыс күшін жарты тоннан жоғары етпеу керек.
Жаттығы №4.
Мақсаты: Стаккатодағы дыбысты көмей ұзақ дыбысқа алмастыру. 1 – ші дыбысты керекті ұзақтыққа түсе отырып нақты түсу керек; ашты, позициясы жақын, ашық, содан серпіліп, төменгі дыбысқа жеңіл секіру. Төменгі дыбыстың ұзақтығы жағынан нақты айту. Тынысқа көніл бөлу.
Жаттығы №5.
Масаты: Фальсеттик дыбысталуды жогары жунэ туменги дыбыс аралыкты рангеда тарату. Негизгі талап: кымей кын ауыстыра билу туменги дыбыстык катарды ориндау.
ІІ. Балалар дауыс қалыптастырудың кеуделік режим шарты.
- Тесситура – төменгі және орташа, төменгіге жақын (g м — g 1)
- Динамика – mf – f
- Дауысты типі – «а», «и», «э»
- Артикуляция тәсілі: кең тігінен ауызды ашу, ерін домалақталған, жұмсақ таңдай көтеріңкі
- Дыбыс атакасы – жұмсақ, бірақ қарқынды.
- Дыбыс жүргізу тәсілі: нон легато, маркато, нығыз легатоға көшу.
- Негізгі эмоционалды мазмұны: қатал, шерулі, жан дүниемен және т.б.
Кёделик моденің бірінші жаттығуляры фальцетік режим дедей артикуляции баса, плетения таммен. Жуықтап алғанда а1,с1,е1 дан, ақырындап кеңінен g м — g 1 ға жеткізу. Дауыс күші әндету кезінде ашылады.
Жаттығы №7.
Масаты: Кеуделик дыбысталуды туменги тесситураға көширу, дауыстый жғарғы тонды вокалды — жаттықтырушы жаттығудык негизі жғарғы дыбыстардың катардан басталуй. Кеуделик дыбысталумен жогары карай уш дыбыстан айтганда туменги дыбыстарды коштеуге болмайды, уыткени жогаргы дыбыстарда кысылыс пая болады.
Менің елім қазақ елі керек еді?
... ң халыққа арналған Жолдаулары, еліміздің өркендеу мақсатында қалыптасқан аталмыш «заңдар» - халықтың тұрмыс-тіршілігін, болашаққа ... жетістіктерге жетіп отырмыз. Ең бастысы – тіліміз мемлекеттік мәртебесін алып, ата-бабамыздың рухы бір серпіліп қалды, қасиетті аманатты уыстан шығарып ... стан – кең-байтақ өлке, ұлан-ғайыр жеріміз табиғат ресурстарына, шикізат көздеріне, тіпті, бай. Бұл ерекшеліктер «Тә ...
ІІІ. Әнші дауысын араласқа қою. Фальцетпен кеуденің араласуы:
- Дауыстың ортаңғы диапазоны (f – a 1)
- Динамика mf .
Әдебиеттер:
1. Стулова Г.П. Хоровой класс: «Теория и практика вокальной работы в детском хоре». Стр. 84 – 99.
2. Емельянов В. В. «Фонепедический метод развития голоса». Стр. 126 – 137.
Тема 11.
Дикция және орфоэпия.
І. Ән, хор – бұл музыка мен поэзияны байланыстыратын өнер. Ақындық мәтінді тыңдаушығ жеткизу, хор дикциясын баянисты, дауыстылар мужчин дауысыздарды жеткизу жунэ ортоэпия фонетическая жунэ грамматикал норманны бақылау. Хормен жұмыс жасағанда сөздерді дұрыс айтқызу міндетті. Дикция сапасы вокалға да байланысты. Дыбысты жақсы жеткизу оншилик дыбысталудың сапалы болуйна карқынды тыныс жғарғы позидағы дыбыс комектеседи.
Жеткізе білудің үш түрі бар: күнделікті өмірде, сахналық және әншілік. Жай жеткизуди глиссандодан, әр тон тұрақсыздтарынан, отражателиқ модуляциядан ажыратамыз. Ән айтқанда әншілік тонға көп көңіл бөлінеді., сонымен бірге ритм, тыныста музыка талабына көнуі тиіс. Әншілік дикция спецификасы дауыстыларды әр регисторға сай жеткізе білу (Мысалы: «о» «а» ға жақын).
Сөздерді тез айтқанда соңғы дауыссызды сөз ішінде келесі дауыстыға келу керек.
ІІ. Әншілік дикция сипаты музыка сипатына байланысты. (Шығарманың мазмұны, оның образы).
1. Тез шығармаларды орындағанда дыбыс күшін жеңіл алған дұрыс, сөз жеңіл айтылады, жақын және ілезде, артикуляциялық аппараттың аз мөлшердегі қозғалысы арқылы. Мысалы: Глинка «Попутная», «Дым сталбале кипит, дишится пароход». Свиридов «Хоровод», «Веселимся кружимся» — сегіздіктер.
2. Драмалық шығармаларда салтанатты әнұрандарды айтқанда артикуляция «көлемді» болады. Калинников «Кондор», «Грамады гор», «Иззубренные скалы». Моцарт, Верди, Берлиоз реквиемдері. Прокофьев «Вставайте люди руские», «Александр Невский» кантатасындағы хор т.б.
3. Қалыпты әндетілген шығармаларда мәтіні жұмсақ жеткізіледі. Чайковский «Соловушка». Танеев «Серенада», Мориста өз сипатына қарай «Смело товарищи в ногу» Радик.
4. Ырғақтық ансамбльмен сөздерді дұрыс жеткізуінің принципінің бұзылуы жаман хорлық дикцияға әкеледі.
ІІІ. 1. Сөздердің аяқсыз естілуі, әсіресе дауыссыздарға аяқталған сөздер.
2. Интонациялық жағынан төмен дауыссыздар сырғып айтуға әкеледі, дыбыс басында қиысады.
3. Дикция сапасына тесситура мен дыбыс күшінің қатысы да бар. Жоғыры тесситурада сөз айтылуы қиын.
4. Дыбысталудың орташа күші мәтінді жеткізудің ең қолайлысы.
5. Оркестр мен хор айтқанда аралықтарын сақтау.
6. Партиялар арасында динамикалық ансамбль.
7. Дауыстық дыбысталу күшін білген соң музыкалық талаптар мен бірге, мәнін жеткізілуінеде көңіл бөлу.
Орфоэпия (жеткізу қалпы).
1. Орыс тілінде негізгі 5 дауысты: «а», «о», «у», «э», «и», 4 аралық «я», «ё», «е», «ю» және «ы», фонетикада «и» деп қаралады. Әуендетілген дауыстылар әрқашан фонетикалық жағынан анық және нақты естілуі тиіс. Дауыстылардың өзгеруі жылдам темпте ғана болады. Дауыстылардың өзгеруі мен әннің айтылуы екі түрлі соққысыз «а» және «э» динамикасы жағынан әлсізденеді. «о» дыбысы «а» — ға жуықталады. (аблака, Масква).
«я» дыбысы «яе» тәрізді айтылады. (гряеда, памяеть) сөз аяғында таза естілуі тиіс. Жұмсақ «е» дыбысы «и» тәрізді, күнделікті сөзде, әнде қысқа ұзақтықтарда қолдануға болады (Мысалы: тез – «е» және «и» «Висилимся кружимся», «Хоровод» Свиридов. Динамикалық әлсіздік – «Реде — ет аблакоф», «Ляетучая гряеда» «Элегия» В.Калинников).
Арт ожа романы іздесе табасы
... далды, бірақ сіз үшін маңызды, қызықтысын таңдауға болады. Онда эссе жазу қиынға соқпайды. Сіз негізгі тезисті анықтап аласыз, ... сібім - дүниеде ең жақсы». Тезистің көлемі бір сөйлемнен артық болмасын, эсседе сіз айтатыңызды сиғызу қажет. 3 - қадам. Тезисті ... Жастарға ақ батасын жаудырған аппақ сақалды қарияның тілегінен артық ешкім айта алмастай. Құдалардың алдында құрдай жорғалағаны да жарасатын ...
2. Дауыссыздар бірнешеге бөлінеді: «м», «н», «л», «р» әндетуге келетін дыбыстар. Басқаларға бқндай сапа тән емес. Орыс алфабитінің бірінші алты дауыссызы дауыстық байланыстар арқылы болады.
Дауыссыздардың фонетикалық қатары:
Үнді: б бь, в вь, г гь, д дь, ж жь, з зь, м мь, н нь, л ль.
Қатаң: п пь, ф фь, к кь, т ть, ш шь, с сь, ц, х, ч – сыңары жоқ.
Жартылай дауысты дыбыс «и» дауыссыздарға жатып, дауыссыздар ережесіне бағынады. Дауыссыздардың әндегі өзгерісі сахналық қолданысқа сәйкес.
а) Үнді дауыссыздар (жалқы немесе сыңарлы) сөз аяғында өздеріне сай қатаң дауыссыздар тәрізді айтылады. Қатаң дауыссыздар алдында үнділер естілмейді «но крут уже застыл», «сасет мой выступает в отвежжие каля» («Осень» Калинников).
«Што кутцы ей флерет, флерет» Танеев «Из края в край».
б) Тіске жақфндар жұмсақ дауыстылар алдында жұмсарады: казьнь, госьть, ветьвей, дьвенадцать.
в) «н» және «ин» жұмсақ дауыссыздар алдында жұмсақ айтылады: «страньник». «н» және «л» — дың алдында қатты және жартылай жұмсақ айтылады «сопливый».
г) «ж» және «ш» жұмсақ дауыссыздар алдында жұмсақ айтылады «прежде», «внешние», «прежний – внешний».
д) Екі еселенген «ж» әнде жұмсарады. «Ну жужжи скорей».
е) Қосақталған «чн» және «чт» жеткізілгенде «шн» және «шт» болады «конешно», «скушно». «што», «штобы». Бөлек «ч» және «н» осы қалпында қалады «путь мой скучен».
ё) Сөз соңындағы «ся» және «сь» қатты жеткізіледі «весе(и)лимся, кружимся» хароводами телимся».
ж) Тіркестелген «стн» және «здн», «т» және «д» толық жеткізілмейді «грусно, позно».
3. «сш» және «зш» тіркестері сөз ортасында ұзақ «ш» тәрізді айтылады «бешшумно».
4. «сч» және «зч» ұзақ «щ» тәрізді щшастье – счастье, шущес – исчез, извошщик – извозчик.
5. Әндегі сөздердің жеткізілуі күнделікті өмірден бөлек, әдеби жеткізу көркемдіктен бөлек, көркемді қолдануға сәйкес емес, (жұмсақ «е» — «щеколад миньон жрала», «смерть катьки» Салманов ораториясынан.
6. Екі дауыстылардың қосылуы ерекше фонетикалық талап етеді. Жұмсақ жеткізіледі «Зайграйте мои гусельки» екі дауысты цезурамен бөлінеді.
7. Егер бір сөз басталып келесі сөз дәл осылай басталса немесе жуық болса (д – ж, б – п, в – ф т.б.) ақырын екпінде оларды бөліп айту керек. Мысалы: «Гимн демократический молодежи» А.Новиков, «Каждый кто молод, дайте нам руки» жылдам екпінде қысқа ұзақтықтарда оларды ерекшелеп біріктіріп айту керек. ( Мысалы: «Повторяем клятвы слава») м дыбысы тез ерекшеленіп бөлініп көрсетіледі.
Мәтінді ойлап оқу.
Сөзді оқымас бұрын екпіндерін ойлап қою керек.
І. Орыс сөйлеу ережесіне тән.
1. Жай бір сөйлемде басты бір екпін болады. Екпін көбінде зат есімдерге қойылады. Алынған екі есімнің ішінде есімдісі ілік септігіндей болады: «чуть – чуть белеет темный гор» (Восход солнца – Ф.Тютчев, Танеев), «Так легко дыханье ночи» — (А.Фет «Серенада» Танеев.
2. Етістіктерде негізгі ой етістікте болғанда қойылады және зат есім орны есімдікпен ауысқанда пайда болады: «Но труд уже застыл» (Осень А. Пушкин, Калинников)
3. Морфологиялық функциясына қарамастан екпін қарама қарсы санаулы сөздерге қойылады: «И солнца заблещет прекрасная – зеленое синее, красное » (Сл. Я.Райниса «Былое» Э.Дарзинь ).
4. Тура мағыналы сөздерде авторға байланысты екпін тура мағыналы сөзге түседі:
«Прилетает ворон прячет у колодца,
ты не жди напрасно сына, не вернется »
(« Мать послала к сыну думы»).
5. Әнде ақындық мәтінмен екпін сәйкес келіп жатқан заңдылықтары өз орнымен жүреді.
ІІ. Ақындық мәтінмен жұмысы бар орындаушыға өлеңнің ритмдік ұйымдасуын білген дұрыс. Мәтіннің көркемдігі мен мазмұнын ғана жеткізбей ақындық шағарманы қалпында жеткізу керек . Өлеңнің үш түрлі типін айтуға болады: Силабический, тонический, силоботанический.
1. Бірінші түрі буын саны бірдей: (10, 11, 12 қиын өлең )
2.Қатардағы екпін санына байланысты: ( Аңыздар, Маяковскидің «Патетикалық араториясы »).
Өлеңнің негізгі өлшемі:
1) Ямбы – екпін 2 – 4 – 6 — 8 буында
2) Хорей – екпін 1- 3 – 5 — 7 буында
3) Дактиль – екпін 1 – 4 – 7 – 10 буында
4) Амфибрахий – екпін 2 – 5 – 8 – 11 буында
5) Аканеет – екпін 3 – 6 – 9 – 12 буында
Ямбы және Хорей – екі күрделі өлшемдер. Дактиль, Амфибрахий, Аканеет – үшеуі күрделі өлшемдер.
Дирижер репетицияға дейін мәтінмен жұмыс істеуге міндетті
- Музыкалық фраза шегін анықтау
- Тыныстық белгілермен ой цезурасын қою.
- Кульминациясын анықтап белгілеу: (Басты және жанама )
- Мәтін ойын музака кульминациясының қатынасын барлау.
Осылайша мәтінді ой жағынан талдау вокалдық шығармамен оның эмоциясына әсер етеді.
3. Үшіншісінде буын сандарымен екпін сәйкес келеді, екпін қайталанады
1. Екпін әрқашанда қатты үлестермен келісе бермейді.
