Ныдэлъфыбзэр – лъэпкъым ыпс.
«Адыгэбзэ-ныдэлъфыбзэр бзэ к1оч1эшхоу, бзэ лъэшэу щыт; къилъмэ, джэгъо -гъумк1э маисэу, жьым фэдэу псынк1эу, зи1этмэ, пц1ашхъом фэдэу быбатэу, сабыим едэхаш1эу,нахьыжъыр ыгъэлъап1эу, ш1уфэсыр хьак1эм пигъохэу, ныбджэгъумк1э дэхэ1уалэу, губзыгъэмрэ гулъытэ-гупшысэмрэ ялъэгъохэщэу-адыгэмэ ягъуаз»,-ы1уагъ зэлъаш1эрэ бзэш1эныгъэлэжьышхоу, профессорэу К1эрэщэ Зайнаб.
Бзэр лъэпкъым ыпс, ылъапс, ищы1эныгъ. Адыгабзэр умыш1эу, ащ утеук1ыты- хьэу,1ум-пэм пш1эу, «сыадыг» о1ок1э сыда къик1ырэр? Уц1ыфмэ, пшъхьэ лъытэжь, уилъэпкъ ишэн-хабзэхэр лэжьых, уиныдэлъфыбзэ гъаш1о, зегъэ1эт. Зэлъаш1эрэ педагог-демократэу К.Д.Ушинскэм ы1огъагъ: «Ц1ыф лъэпкъыр иныдэлъфыбзэ рэгущы1эфэ нэс ны1эп зэрэщы1эрэр.» Ныдэлъфыбзэр ц1ыфым ибаиныгъ. Бзэ шъошэ шъхьаф и1эу, зэк1ужьэу, гъэк1э- рэк1агъэу,лъэпкъым идунэееплъык1э егъэнафэ, игулъытэ егъэбагъо. Щы1эп ц1ыф лъэпкъ ыбзэ ш1омыдахэу, ш1омылъап1эу. Адыгэу укъэхъугъэмэ, адыгабзэр пш1эн фае. Уилъэпкъ, уянэ шъхьэк1афэ афэпш1эу, ш1у олъэгъухэмэ хьалыгъур, псыр, жьыр зэрэуищык1агъэхэм фэдэу бзэр уищык1эгъэн фае, лъым щыщ хъун фае. Ар зыгъэцэк1эн зылъэк1ыщтыр унагъор, анахьэу ныр ары. Ным к1уач1эу, амалэу лъэпкъымк1э 1эк1элъыр бзэм зы гущы1эк1э къыщы1уагъ – ныдэлъфыбз.
Тиныдэлъфыбзэ бзэ бай, губзыгъ, 1упк1э, чан. Шъхьэм къыщек1ок1ырэ гупшыси, гур зымыгъэрэхьатрэ зэхаш1и адыгабзэм къыримы1отык1ын щы1эп. Гукъау нахь мыш1эми, тиадыгабзэ ибаиныгъэ икъу фэдизэу зэхатш1эрэп. Джырэ лъэхъан адыгабзэр пыдзык1 зыш1ыгъэхэу, ныдэлъфыбзэр тимыщык1эгъэжьэу зылъытэхэрэм еплъык1эу я1эр къызхэк1ырэр ямыш1эныгъ, яшъхьахынагъ. Ыпэк1э къызэрэт1уагъэу, мыхэмэ зыщагъэгъупшэ мыхъущтыр, зынахь лъап1э щымы1э ным апэу ыц1э зэрет1орэр тыбз-тиадыгабз. «Зыбзэ зыуджэгъужьырэм, янэ еуджэгъужьы»,-а1ощтыгъэ тижъымэ, бзэр ным фагъадэу. Ащ хэплъхьани, хэпхыни щы1эп. Зэы зыщыбгъэгъупшэ мыхъущтыр: убзэ плъытэрэп ны1а — ц1ыфк1э зыплъытэжьырэп.
Адыгэ лъэпкъым хъишъэ гъогу к1ыхьэ къык1угъ, бэ пэк1эк1ыгъэр. Сыд фэдиз гъогу къык1угъэми, тилъэпкъ зэрэлъэпкъ шъхьафыр къыгъэнафэу, бзэ шъхьафи, хэбзэ шъхьафи и1эу непэрэ мафэм къэсыгъ.
Ипхъахь-итэкъу зыш1ыгъэ Кавказ заом адыгэ ц1ык1ур мак1э ыш1ыгъ. Ау чъыг иупк1ыгъэм ылъапсэ къызэрэдэчъыжьэу, зэо-мэш1о пчъагъэм къялыжьи, лъэ- хьэнэ хьазаб пчъагъэ къызэпичи, тиадыгэ лъэпкъ-лъэпкъ дахэу къэнэжьыгъ. Сыд фэдиз къин адыгэ ц1ыфхэм алъэгъугъэми ябзи, яхабзи, якультури ахэмэ агъэк1одыгъэп. Тапэк1и ар ащ фэдэу щытынэу тэгугъэ, ау зыхъук1э, бзэми, лъэпкъ хабзэхэми лъэшэу уна1э атетын, къэуухъумэнхэ, дэгъоу ахэлъыр упсыхьан, дэигъэу, мыхъунэу къепк1ыхэрэри пыбгъэтэкъухэзэ пш1ын фае. Тэ тилъэпкъ тыфэмысакъымэ, зыми ына1э къыттыригъэтыщтэп.
На адыгейском языке Сыбзэ си Дунай
... къэбыбыжьыгъэм зи ри1он ылъэк1ыщтэп. Ныдэлъфыбзэр, хышхом фэдэу, гъунэнчъэ. Бзэм иш1уагъэк1э ц1ыфхэр ... к1осагъэм Лъэпкъым ынапэр иныдэлъфыбз. Гъэсэныгъэмрэ ш1эныгъэмрэ я Министерств Сочинение «Сыбзэ ... къахэнэжьи бэрэ ахэсыгъэу хъугъэти, адыгабзэр ыш1агъэу, адыгэхэм яхабзэхэри яшэн ... лъэпкъыми уасэ фаш1рэп. Илъэпкъырэ ыбзэрэ уасэ фэзымыш1ырэр къэхъугъэ къодыеу дунаим тет. Тэ зэк1эми къыдгуры1он фаер - бзэр ...
Щы1эныгъэр непэ зынэсыгъэмк1э бзэ пчъагъэ ти1эн фае. Урысыбзэри инджылызыбзэри п1эк1эмылъэу лъэбэкъу бдзын плъэк1ыщтэп. Ахэмэ анахь амалынчъэп, нахь тхьамык1эп тэ тиадыгабзи. Ау гухэк1ыми, яни яти адыгэхэми, яныдэлъфыбзэ зымыш1эхэрэр ныбжьык1эхэм ахэтых.
Ащк1э мысэхэр янэ-ятэхэр арых. Убзэ пш1ок1одыным нахь насыпынчъагъэ щы1эп. Бзэр щымы1эмэ-лъэпкъыр щы1эжьэп. Ащ фэдэ тхьамык1агъо къызэхъул1эгъэ лъэпкъхэр тарихъым къеш1эжьых. Ахэмэ ащыщых убыххэри, мэхъошхэри, жанейхэри.Т э тыбзи тапэк1э къехъул1эщтыр къэш1эгъуай, ау ижъык1э ц1эры1о дэдэзэ къырык1о- гъэ тилъэпкъыбзэ тымыгъэк1одэу, тизэрарк1э ч1ып1э къин итымыгъэуцоныр зэк1эми типшъэрылъышхоу зэрэщытыр тщыгъупшэ хъущтэп. Къэбэртэе усак1оу Къантемыр Тыркубый иусэу «Ныдэлъфыбзэр мы1ужьмэ» зыфи1орэм дэгъоу къыще1о:
«О мардж, сиадыг, тызэрэжъугъэубыт! Пк1эу ти1эр лъагэ хъущт, зытымыш1ыжьмэ пыут…»
Тиадыгабзэ зыш1о1аер ерэдэ1у «Хьатх я Къок1асэ иорэд», къерэ1у Мэщбэш1э Исхьакъ иусэхэр, зыбзэ хъатэ пэзымыхьырэр, янэ игущы1э фабэ, янэжъ икушъэ орэд ак1эрэдэ1у, ятэ ынэ к1эрэплъ, ятэжъ итхыдэжъхэм ахэрэда1у. Зыбзэ дэдзыхы зыш1ырэ адыгэ ц1ыфыр орэуцуи, ярэплъ тикъушъхьэ лъагэхэу л1эш1эгъумэ ятамыгъэхэм, къерэк1ухь тигубгъо гъэбэжъулъэхэр, защерэгъэпск1 типсыхъо къаргъохэм…Ахэм къыра1ощт адыгэ ц1ыфым адыгабзэр зык1ищык1агъэр, зэхырагъэш1эщт ныдэлъфыбзэм ык1уач1э, и1эш1угъэ, идэхагъэ, ибаигъэ…
