Кереш
Галиәсгар Камал – «татар драма әдәбиятының атасы, татар сәхнәсе өчен аның башлап тууыннан 16 нчы елларгача үзенең әсәрләре зур байлык бирә килгән язучы. Алай гына да түгел ул үзе театр тудыру эшендә күп булышлык кылды», – дип билгели Галимҗан Ибраһимов.[6;383]
Чыннан да, Г. Камал драматургия остасы. Иҗатының башлангыч чорында ук инде ул «Бәхетсез егет», «Өч бәдбәхет» пьесаларын яза. Бу әсәрләрндә язучы милләт язмышын күтәрә.
Г. Камал – күпкырлы талант иясе. Ул оста драматург кына түгел , ә театр эшлеклесе, журналист, художник, карикатурист та булып эшли. Шулай ук Г. Камал татар милли театрын оештыра һәм аны үстерүгә зур өлеш кертә.
Г. Камалның пьесалары татар сәхнәсендә зур урын тота, чөнки алар хәзерге вакытта да актуаль булган темаларга язылган. «Бәхетсез егет», «Уйнаш» (1910), «Дәҗҗал», «Кайниш», «Көндәш», «Өйләнәм – ник өйләндем» кебек әсәрләрендә буржуаз җәмгыятьтәге фаңигале хәлләрне (буржуаз җәмгыятенең кешелексезлеген, яшь буын проблемасын, кеше бәхетен сатып алу) сурәтли. Ә «Беренче театр», «Бүләк өчен», «Банкрот», «Безнең шәһәрнең серләрендә» шул ук җәмгыятьнең көлкеле якларын сәхнәгә чыгара.
Г. Камал – татар драматургиясендә комедия жанрына нигез салган язучы.
Комедия – кызыклы хәлләрне, шаян характерларны сурәтләгән көлкеле сәхнә әсәре.[8; 141]
«Беренче театр» (1908), «Банкрот» (1911), «Бүләк өчен» (1909), «Безнең шәһәрнең серләре» (1911) үз чорының актуаль проблемаларын күтәргән, кызыклы сәхнә әсәрләре.
«Беренче театрда» язучы иҗтимагый эшчәнлек өлкәсендәге тискәре күренешләрне сүрәтли, «Безнең шәһәрнең серләре» тулаем шул темага нигезләнгән, «Бүләк өчен»дә бар нәрсәне үзенә булдыручы Хәмидә, «Банкрот»та комсыз Сираҗи образлары символ дәрәҗәсенә күтәрелә.
Г. Камал иҗатында шул чорның тормышын хезмәт халкы карашыннан чыгып бәяләүне, халыкның өметләрен өстен сыйныфларның кешелексез, бозык, ялган мораленә каршы куюны күрәбез. Иҗатының үзенчәлеге дә аның заман рухы белән тирән сугарылган булуында һәм халыкчанлыгында.
Рефератның темасы итеп Г. Камалның «Банкрот» комедиясен алдык.
«Банкрот» комедиясендә ХХ йөз башындагы татар сәүдә бужуазиясенең акча артыннан куу юлындагы кешелексезлеге һәм түбәнлеге оста тасвирлана.
«Банкрот» язылган чорны яхшы белүчеләрнең әйтүенә караганда, комедиянең прототибы Казан байларыннан Минһаҗетдин Апакаев дигән сәүдәгәр булган. Ул да шулай акылдан шашкан булып бурыч түләүдән котыла. Ләкин аның котылуы Сираҗетдиннекеннән үзгәрәк булла: аны психбольницага салалар, зур взятканы ул шундагы врачларга биреп чыга. Әмма Г. Камал бу детальләргә игътибар итми. Ул бу образда гомумән байларның алдакчы һәм комсыз кешеләр булуын фаш итә. [11; 52]
Галиасгар Камал. . учащихся (9 класс)
... белән берлектә татар телендә беренче сатирик журнал – “ Яшен”не чыгара. Бу журналның редакторы булу өстенә , Г. Камал язучы , карикатурист-р ... ге әхлакый түбәнлек , кешелексезлек проблемалары яктыртыла. “Беренче театр ” , “ Бүләк өчен ” , “ Банкрот ”, “ Безнең шәһәрнең серләре ” ... ә. Профессиональ театр туу Г. Камалны иҗатка рухландыра . 1907-1912 еллар аралыгында үзенең иң көчле, сәнгатьчә иң камил ...
Г. Камалның «Банкрот» комедиясенә И. Нуруллинның «ХХ гасыр башы татар әдәбияты», М. Гайнуллинның «Г. Камалның тормыш һәм иҗат юлы» хезмәтләрендә анализ ясала. Шулай ук Ә.Г. Әхмәдуллин, М.Г. Хәсәнов бу темага игътибар итә.
Рефератны шушы хезмәтләргә таянып яздык. Бу тема бүгенге көндә дә бик актуаль, чөнки банкротка чыгу, кешеләрнең наданлыгы, байлык артыннан кууы хәзерге дөньяга да хас күренешләр.
Рефератның максаты Г. Камалның «Банкрот» комедиясен өйрәнү, сюжетын, образлар системасын һәм бүгенге көндә әсәрнең әһәмиятен билгеләү.
Бу максатка ирешүдә түбәндәге бурычлар куелды:
1. Әсәрне уку, аның композициясен, сюжет элементларын билгеләү.
2. Образларга характеристика бирү. Төп һәм ярдәмче образларны барлау.
I. Г. Камал «Банкрот» комедиясенең сюжет төзелеше.
1. «Банкрот» комедиясенең композициясе.
Г. Камалның «Банкрот» комедиясе 1911 елда язылган. Акча бәрабәренә намусларын саткан кешеләрдән көлүе белән әсәр бүгенге көнгә дә аваздаш. Чөнки җәмгыятебездә бүген дә мондый кешеләрне очратып була.
Әсәр беренче тапкыр сәхнәгә күтәрелгәч тә, тамашачы аны зур кызыксыну белән каршы ала . Г. Карәм комедия турында: «Галиәсгар әфәнде бу әсәрендә вакыйганы бик оста тасвир итә белмеш вә моның илә бәрабәр пьесаның әшхасы бик табигый вә көлкеле итеп күрсәтелмештер. Мөхәррир әфәнде үзенең мәһарәте каләмиясе вә истигъдаты табигыясе сәясында боларның һәрберсенә аерым бер хосусият, башка бер әһәмият бирә.Шул сәбәптән, Камал әфәнденең әсәрләре безгә бик якын хис ителә»,– ди. [6;394]
Г. Камал әсәрнең нигезенә үз чорында һәм буржуаз дәүләтләрдә хәзер дә бик нык таралган күренешне – бөлү, банкротлыкка чыгу вакыйгасын алып фаҗига планында түгел, бәлки сатира, мыскыллап көлү юнәлешендә хәл итә. Шул нигездә ул гаҗәп оригиналь, үзенчәлеклек сюжет төзи. Анда байлык туплау өчен теләсә нәрсә эшләргә әзер торучы, башларын юләрлеккә салган сәүдәгәрләрнең мораль яктан череп таралуы тасвирлана.
Комедиянең баш каһарманы Сираҗетдин Туктагаев та үзен банкрот дип игълан итәргә, аз гына түләп, бурычтан да котылырга, акчалы да булып калырга уйлый. Ләкин бурыч бирә торган фирманы ансат кына алдап булмый. Шуңа күрә ул сирәк очрый торган афера уйлап таба. Банктан кырык тугыз мең сум акчаны алып яшереп куя да, Мәскәүгә китә һәм поезда таланган, шуңа күрә акылдан шашкан булып кылана. Фирма вәкилләре үзләре белән врач алып киләләр. Сираҗетдин врач кулына биш йөз сумны шыпырт кына бирә. Врач моны сизеп ала һәм Сираҗетдинны коткару хәйләсен таба. Нәтиҗәдә Сираҗетдин 108 мең сум табыш ала.
Композициясе бик түгәрәк, урынсыз детальләрдә, артык күренеш һәм персонажлар да юк. Автор бер-берсенә бәйләп, әсәрдәге төп теманы, ягъни байлыкка омтылу өчен кешеләрнең төрле нәрсәләр эшләргә әзер булуларын ярашлы итеп урнаштыра. Ваклыкның, үз-үзен генә яратуның кешене нинди түбәнлекләргә төшерү ихтималлыгын күрсәтә. Вакыйгалар Сираҗетдин, аннары Гөлҗиһән сәхнәгә керү белән башлана, элек Гөлҗиһан, аннары Сираҗетдин сәхнәдән чыгып китү белән тәмамлана. Димәк, комедиядә билгеле бер эзлеклелек саклана.
Особенности сюжета в романе Антуана де Сент-Экзюпери “Южный почтовый”
... Бернисом. На это указывает сюжет книги, в которой пилот с базы Кап-Джуби рассказывает о своем товарище, летчике из Тулузы,— а значит, Сент-Экзюпери старший и уже ... самолеты, вел огромную организаторскую и административную работу, изобретал и совершенствовал навигационные приборы, знакомился с жизнью местного арабского населения. Здесь Сент-Экзюпери явственнее ощутил свою связь с ...
Пьеса өч пәрдәдән гыйбарәт. Вакыйгалар Казанда, Сираҗетдин Туктагаевның йортында бара һәм Сираҗетдин образы җәмгыятьнең төп асылын гәүдәләндерү өчен алынган иң характерлы тип.
Шулай итеп, автор образларны билгеле бер вакыйгалар үстерелешендә биреп, комедиядәге төп теманы эзлеклек рәвештә ачуга ирешә.
2. «Банкрот» комедиясендәге сюжет элементлары
Теге яки бу тормыш карашларының тууы, үсү һәм хәл ителү тарихын конкрет вакыйгалар системасы эчендә тасвирлап бирү сюжет дип атала.
Сюжет катлаулы бербөтен система буларак берничә өлештән тора, чөнки сюжетта вакыйгалар хәрәкәт хәлендә алына. Сюжет элементларына түбәндәгеләр керә: экспозиция, төенләнеш, вакыйгалар үстерелеше, кульминацион нокта һәм чишелеш.
«Банкрот» комедиясендә Сираҗетдин Туктагаев гәзиттә бер сәүдәгәрнең ничек талануы турындагы хәбәрне укып, «үземезгә газеталар чыкмаса, мин эле ул фикерне кайдан уйлап чыгыры алыр идем» дип, бурычка алган товарларының бәясен киметеп түләү максаты белән банкротлыкка чыгу өчен шактый хәтәр хәйләгә килә. Янәсе, Мәскәү сәүдәгәрләренә түләргә дип, ул читек кунычларына кырык тугыз мең акча урап куя. Юлда вагонны «талыйлар» һүм ул «акылдан яза». Хатыны Гөлҗиһан аңа кирәк-яраклар җыя. Нәгыймә карчык та әз-мәз акча таммасмы дип килә Шуннан юлга дога кылып Сираҗетдин саубуллашып чыгып китә.
Комедиянең бу өлешен экспозиция дип атыйбыз. Монда без геройлар белән танышабыз, аларның уй-тойгыларын беләбез.
Конфликтның яралган, бөреләнгән ноктасы – төенләнеш.
«Банкрот» комедиясендә төенләнеш ул Гөлҗиһанның хатыннар җыеп мәҗлес үткәрергә әзерләнеп йөргән чагында Җамалиның – Сираҗетдинның бертуганының килеп керүе һәм энесенең поездда талануын, акылдан язуын хәбәр итүе.
Төенләнеш әсәрнең төп темасын һәм проблемасын аңлауга китерә. Пьесада да акча мәсьәләсе килеп баса һәм кешеләргә акчаның бар нәрсәдән дә өстен булуы ачыклана. Гөлҗиһан да инде зур кайгы килгәч, иренең акылдан язуыннан бигрәк, кырык тугыз мең акчаны югалтып, ярлыланып калуына борчыла. Әгәр дә байлыкларына зыян килмәгән булса, ул җүләр иреннән котылу чарасын табар иде. Шулай итеп, автор кешенең акчага, байлыкка омтылуын, акча алдында кол булуын күрсәтә, байлык өчен хәтта җинаять кылырга да әзер булуын ача.
Төенләнештән соң вакыйгалар үстерелеше башланып китә. Вакыйгалар үстерелешендә кешеләр арасында булган мөнәсәбәтләр, каршылыклар ачыла. Вакыйгалар үстерелеше проблеманы чишүнең төрле юлларын эзли.
«Банкрот»та Сираҗетдин «җүләр» ролен шулкадәр оста уйный, хәтта Мәскәүдән килгән доверенныйлар да аның акча урлатуына шикләнмиләр. Җамали белән Камали кибетне алып калу һәм шулай ук үз кесәләренә аз кагылу максаты белән без бары тик ун процентын гына түлибез диләр. Доверенныйларның моңа риза буласылары килми һәм Сираҗетдинның акылдан шашуын дәлилләү өчен доктор чыгаралар.
Туктагаевның юләрләнү хәбәре таралу белән, хезмәткәрләр буйсынмый башлыйлар, хатыны Гөлҗиһан да, иренең юләрләнеп бетүенә ышанып бетмәсә дә, аның белән тормау, бүтән иргә чыгу турында уйлый, приказчик Мөһәммәтҗан да «абыстай әле артык карт түгел, акчасы булса, аның белән торырга мөмкин», дип уйлый.
Сочинения об авторе ахмадулина
... Ratings Yet) Художественное своеобразие творчества Беллы Ахмадулиной Художественное своеобразие творчества Беллы Ахмадулиной Скачать сочинение Ахмадулина Белла Ахатовна — русская советская ... Белла Ахмадулина существенно обогатила современную женскую лирику, ее приемы и мотивы до сих пор угадываются в поэзии многих авторов ... о современности, Б Ахмадулина выступает как радетель “сирых” и убогих, слабых ...
Сираҗетдин акылдан шашкан итеп күрсәтелгәнгә, башка персонажлар белән бәйләнешкә керә алмый. Әмма автор аның характерын ачу өчен уңышлы адым файдалана: ул Сираҗетдиннән «үзалдына», «читкә карап» сүз әйттерә, шунда аның эчке кичерешләре дә, максатлары да ачыла бара. Ул вакыйгаларга үзенчә катнаша, аларга аңлатмалар бирә, башкаларның аңа карата чын йөзен күрә.
Кульминацион нокта – конфликтның иң киеренке, кискен мизгеле, югары ноктасы, моңарчы булган барлык конфликт бәрелешенең логик нәтиҗәсе. Ул әсәр сюжетында зур урын алмый, нокта күләмендәге урынны гына били.
«Банкрот» комедиясендә Сираҗетдинны тикшергән вакытта, Сираҗетдин докторга эшне бозмасын өчен акча сузарга уйлый һәм җаен туры китереп, аңа зур акча төртә. Доктор акчаны аламы, әллә инде Сираҗетдинны сатамы? Бу бер мизгелне генә алып тора һәм кульминацион ноктаны тәшкил итә.
Соңгы элемент – чишелеш. Ул – сурәтләнгән конфликтның тәмамлануы һәм куелган проблеманың хәл ителүе.
«Банкрот»та Сираҗетдин докторның «тылсымы» ярдәмендә «акылга килә». Доктор исә моны зур акча хисабына эшли. Нәтиҗәдә, Сираҗетдин шушы оста үткәрелгән аферасы ярдәмендә йөз дә сигез мең сум табыш ала. Шуннан Сираҗетдин «Бер минут эчендә йөз дә сигез мең сум файда! Хатынны җибәрәм, яшь хатын алам, йорт салам! Типтерәм дөньясында! ди. Шулай итеп, конфликт чишелә, вакыйга тәмамлана.
Димәк, бу комедия аркылы автор шушындый җәмгыятьтә бар нәрсәне сатып алып булла, намус, вөҗдан кебек төшенчәләр онытылган, кешеләр түбән җанга әйләнгән, һәммә нәрсә күрәләтә алдауга корылган, тормыш законы булып әверелгән дип нәтиҗә ясый. Ә бу исә Сираҗетдиннәр җәмгыятенең асылын тәшкил итә.
II. Г. Камалның «Банкрот» комедиясендә образлар системасы.
-
Сиражетдин образы.
Сираҗетдин Туктагаев – комедиянең төп каһарманы. Автор аны «тыштан бик изге күренә торган сәүдәгәр» дип атый. Чыннан да, ул тыштан шактый итагатьле, динле, инсафлы булып күренә. Ә чынлыкта гел үзе өчен генә кайгыртучы, акча дигәндә оятын җуйган, комагай, икейөзле аферист. Шәхес буларак ул үзенә җәлеп итә. Мәсәлән, ул бик максатчан, эшчән кеше. «Әле мин белгәндә генә Сираҗи кышкы суыкта бер кат юкка бишмәт белән калтырап туңып йөри торган бер кибетче малай идее, – дип сөйли Нәгыймә карчык. – Аз арада гына баеды да китте». Димәк, аның сәүдә эшенә сәләте бар. Шулай ук анны тапкыр түгел дип тә әйтеп булмый, – әнә ничек оста оештыра ул алдашуны. Үзен чолгап алган эшмәкәрләрнең дә, доктор кебек «зыяляларның» да холык-фигылен яхшы аңлый ул, аларның кимчелекләрен бик белеп файдалана.
Бер кешегә шундый капма-каршы сыйфатларны туплап биреп, драматург образны җанлы, тормышчан итә һәм сатирик көчен арттыра. Җүләргә салышкан кешенең кыланышлары болай да көлке тудыра. Ләкин бу очракта бу кыланулар бик җитди төс ала, чөнки максат бик зурдан – йөз дә сигез мең тәңкәне кулга төшерү. Шуңа күрә дә Сираҗетдинның «җүләрләнүе» сатирик көлү уята. Әгәр дә ул Сираҗетдинның максаты изгедә, мәсәлән, ярлы – мескеннәргә ярдәм итүдә булса, эш башкача булыр иде. Ә монда максат бик тар, бик шәхсән. Моңа Сираҗетдинның «сәламәтләнгәч», ягъни алдашуларын төгәлләгәч әйткән сүзләре ачып сала. «Эш пеште! Дип куана ул. –Бер минут эчендә йөз дә сигез мең Сум файда. Хатынны җибәрәм, яшь хатын алам, йорт салам, афтамабил алам! Типтерәм дөньясында!»
Гариф ахунов артышлы тау буенда
... васыять» 47 Н. Арсланов иҗаты 47 Г. Ахунов иҗаты 48 Г. Ахунов. «Артышлы тау буенда» 48 Хәсән − минем яшьтәшем ... бирәләр. − Безне бер кеше дә санламый, яратмый. Алар безне аяклары белән дә, машина, тракторлар белән д ... безнең бөтен гәүдәбез авырта, − диләр алар. Кыз моңа бик кайгыра. Ул үзенең кайгысын әтисе ... белән әнисенә сөйли. Ә алар кызларын кайгылы итеп күрәселәре килми һәм аңа ...
Үз корсагын гына кайгыртып яшәгән мондый кешенең маймыл кебек кыланышларыннан мыскыллап көләргә генә мөмкин. Сираҗетдин – комсызлык корбаны, түбән җанлы, эче һәм тышы этлек белән тулы, динсез адәм.
Шунысын да искәртеп үтәргә кирәк: Сираҗетдинда кешеләргә ышанмау, үзен алардан өстен тоту сыйфаты ачык күренә. Бу Туктагаевлврның бер-берсенә мөнәсәбәтендә ачык чагыла. Тыштан Караганда, алар бер-берсенең сәламәтлеген, тормышын чын күңелдән кайгыртып торалар. Ә чынлыкта исә Сираҗетдин үзенең авантюрасын туган энеләреннән дә яшерә. Димәк, туганлык мөнәсәбәтләренең дә ялган булуы фаш ителә.
Сираҗетдин үзенең наданлыгын белемле булып күренергә тырышуы белән яшермәкче булла. Бу аның алынма сүзләрне бозык әйтүендә күренә: «ничава», «судба», «апасны». Моның белән автор шул җәмгыятьнең белемсезлеген күрсәтә.
Гомумән, бу образ ярдәмендә автор җүмгыятьнең явыз чиренә әйләнә барган комсызлыктан, сәүдәгәр дайрәсендә киң җәелгән кимчелекләрдән ачы көлә.
2. Гөлҗиһан образы.
Гөлҗиһан – Сираҗетдинның хатыны. Тар фикерле, иренең күзенә генә карап тора. Бар теләге – дошманнарының йөрәге янарлык итеп яшәү. Им-томчы карчыклар, гайбәтче хатыннар – аның аралашкан дайрәсе, дуслары һәм ахирәтләре. Башкалар көнләшерлек итеп яшәүне ул кунака йөрүдә, мәҗлес җыюда күрә. Асрауларның зарлануларына караганда, ул – тәкәббер, холыксыз, эш рәте белмәүче, саран һәм ялкау хатын. Аның кайгы-хәсрәтләре бик вак нәрсәләр тирәсендә әйләнә: әнә бламажилары әзерләнмәгән, кемнәрдер аның турында начар сөйләгән, кайсыдыр аның баласы булмый дигән.
Иң зур кайгы килгәч, аны иренең акылдан язуыннан да бигрәк, кырык тугыз мең акчаны югалтып, ярлыланып калу борчый. Әгәр дә байлыкларына зыян килмәгән булса, ул бер дә артыгын пошынмас, җүләр иреннән дә тиз котылыр иде.
Кыскасы, бу образ ярдәмендә автор аксөякләр даирәсендә, тар дөньяда бикләнеп ятуга дучар ителгән хатын-кызларның көлкеле дә, кызганыч та булган хәлен тасвирлый. Бу образ мескен дә «кунакка барам, кунакка чакырам, мәҗлес уздырам, янсын дошманнарның йөрәге!» – дип шапырына. Тиздән үзенең куылып чыгарыласын башына да китерми.
Сираҗетдин кебек Гөлҗиһан да әсәрнең башыннан алып ахырына кадәр катнаша.
Автор монда шулай ук Казан бай хатыннарының наданлыгын һәм тупаслыгын, семьяларының торнаксыз булуын күрсәтә.
Г. Камал буржуа хатыннарының тормышын, аларның байлык, дәрәҗә өчен хәтта көлкегә калырга әзер булуларын сурәтли.
Шулай итеп, шушы джаирә халкы өчен хас булган комсызлык Гөлҗиһан образында да яхшы чагылыш тапкан.
3. Комедиядә кулланылган ярдәмче персонажлар.
Кайбер персонажлар комедиядә чагыштырмача аз катнашалар. Шулай булуга да карамастан алар әсәрнең сюжетында зур роль уйныйлар. Бу образларны ярдәмче образлар дип атыйлар.
Шундыйлардан, Нәгыймә – им-томчы карчык. Ул, байлар, бигрәк тә, бай бичәләр янында йөреп, хәер-сәдакадан, яучылыктан, им-том өчен килә торган акчаны күбрәк эләктереп калырга омтыла. Шулай да ул күзгә күренә торган әрсез түгел, күбрәк хәйлә белән эш йөртә. Изге, итагатьле булып кылану артында алдакчы, бер генә әйбергә – акчага табынучы кеше яшеренгән.
Сираҗетдиннең Мәскәүгә баруын ишеткәч, Нәгыймә карчык инде ул киткәндер дигән хәйлә белән килә. Ә уенда юлга чыгасы кешедән юл хәере алу.
Татарский академический театр имени Галиаскара Камала
... Камал тетары 3. Труппа театра Труппа театра на официальном сайте Содержит разделы: Труппа, Оркестр, Режиссеры, Художники, Администрация Персоналии Труппа, Оркестр, Режиссерлар, Рәссамнар, Администрация Примечания Данный реферат ... сценах не только Татарстана, но и ... Казан сөлгесе» («Казанское полотенце»), «Алар өчәү иде» («Их было трое»). За 100 лет существования татарского профессионального театра ...
Нәгыймә карчык икейөзле. Гөлҗиһан белән сөйләшкәндә ул Сираҗетдинны «минем балам шикелле, рәхмәт инде аңа гел хәтереннән чыгармый» ди. Ялгызы калгач, «мин белгәндә Сираҗи кышкы суыкта бер кат бишмәт белән калтырап йөри торган бер кибетче малай иде. Аз арада гына баеды да китте. Хәзер инде ул зур пулатлы бай булды ди» ди. Бу юлларда бераз көнчелек тә сизелә. [7; 82]
Шулай да күбрәк акча җыю аның бар теләге. Бай хатыннары аңардан тамырлар кайнаттырып алалар. Бу да аның өчен файдалы. Гөлҗиһан аш җыям дигәч, Нәгыймә карчык аңа тамыр кайнатып алып килә, ә инде Сираҗиның җүләрләнүен һәм үзенә керем кермәвен белгәч, «И Алла, харап булдым! Бәхетсезлек! Дүрт-биш тәңкә чиертә дип торганда гына, харап булдым!» ди.
Автор Нәгыймә кебек карчыклардан, аларның күбрәк акча эләктерү өчен байларга ялынып, алар артыннан йөгереп йөрүләреннән көлеп яза.
Ярдәмче персонажлар арасында Доктор образы да әсәрнең идея эчтәлеген тирәнәйтүдә зур гына роль уйный. Сираҗетдинның хәйләсе уңышлы барып чыгуда ул төп урынны тота. Башкалардан чир аңа да йоккан. Үзенең авыруын тикшереп кыланган вакытта, доктор белән Сираҗетдин бик тиз уртак тел табалар: Сираҗи җаен туры китереп аңа биш йөз сум акча төртә. Шул акча бәрабәренә ул да алдашуга бара. Бу күренешкә докторның исе дә китми, ул инде аңа өйрәнгән. Аферистлыкта ул Сираҗетдинга тиң. Хәл-әхвәлдән котылуның нинди җайлы юлын таба ул: авыруны терелткән булып, тагын биш йөзне кулга төшерә. Иң мөһиме, яхшы доктор дигән шөһрәт тарату мөмкинлегеннән дә файдалана. Шушы хәл Сираҗетдиннар җәмгыятенең асылын тагын да ныграк ача. Димәк, биредә бар нәрсәне сатып алып була, намус, вөҗдан кебек төшенчәләр онытылган, кешеләр түбән җанга әверелгән, һәммә нәрсә күрәләтә алдауга корылган, тормыш законы булып әверелгән. [6; 395]
Җамалетдин белән Камалетдин Туктагаевлар Сираҗетдинның бертуган карендәшләре. Сираҗетдиннең талануын һәм җүләрләнүен Җамали хәбәр итә. Агаларының авантюрасын алар да белми.
Ә кибетне ябабыз дигәч, алар ярдәмгә килә. Икесе дә ун процент акча түләп аның кибетен саклап калалар. Аларның да үз капиталларына зыян китерәселәре килми, шуңа күрә ун процентка гына ризалашалар.
Шулай итеп, ярдәмче персонажлар Сираҗетдинны, аның тормышын, байлыкка омтылуын сурәтләүгә ярдәм итәләр.
4. Эпизодик образлар.
Комедиядә азрак катнашкан яки күренеп киткән образларны эпизодик персонажлар дип атыйлар.
Шундыйлардан Гарифә белән Мәликә образлары шәһәр аксөякләренең тормышын күз алдына китереп бастыруда бик әһәмиятле. Алар бер күренештә генә катнашалар. Бу күренеш әлеге гайбәтче хатыннарның җанлы һәм тормышчан гапләүшүләреннән гыйбарәт. Алар шәһәрне астан өскә, итекчедән алып байга кадәр «чәйнәп» чыгалар. Болар – Гөлҗиһанның кунаклары. Кыска гына вакыт эчендә дә алар шәһәрнең аксөякләре катлавы тормышын тулы итеп күз алдына бастыралар. Шуның аркылы үзләре дә ачылалар. Алар көнче, икейөзле, гайбәт таратучылар.
Мөхәммәтҗан, Закир – кибетчеләр. Сираҗетдин талангач, аларны аны сакларга куялар. Шунда аларның әч-серләре чишелә. Аларның акчалары юк һәм шунда Закир, әгәр түләмәсәләр, ташлыйм да чыгып китәм ди. Хәтта бай булып калыр өчен ул Гөлҗиһанны үзенеке итәргә дә әзер. Акчасы булса абыстай әле ярамаслык түгел ди, ул.
Татарский государственный академический театр имени Галиаскара Камала
... каскада фонтанов. Он вписывается в общий городской вид и не теряется на его фоне. татарский театр камал режиссёр «Казанский телеграф», весна, 2010 Гульназ Мухаметзянова Знаменитый татарский ... Островским» за то, что он перевёл на татарский язык «Ревизора» Н. В. Гоголя, «Грозу» А. Н. Островского и «На дне» М. Горького. В память этому великому ...
Хәмди, Мәрфуга, Гайниҗамал – асраулар. Әсәр барышында аларның наданлыклары «миңгерәүлекләре», кушкан эшне эшләмәүләре ачык чагыла. Сираҗиның юләрләнүен белгәч, алар тагын да кулдан ычкына. Бай җүләр дип аның турында бөтен фикерләрен ачып салалар.
Ярдәмче персонажлар да әсәрнең сюжетын ачуда әһәмиятле роль уйныйлар. Алар байларның тормышын, түбән җанга әйләнүләрен тасвирлауда зур урын билиләр. Комедиядә без Гөлҗиһанның асрауларга карата нинди мөнәсәбәттә торуын күрәбез. Шуннан чыгып асраулар да аның турында фикер йөртә.
Димәк, эпизодик образлар да теманы ачуда бик зур роль уйный.
Йомгак
Г. Камалның «Банкрот» комедиясендә вакыйганы бик оста тасвирлап, көлкеле күрсәтүе, образларның кайсы Катлам вәкиле буларак нинди сыйфатларга ия булуы тирә-як чынбарлыкны ничек кабул итүенә бәйләнгән.
Язучы әсәрендә бөлү, банкротлыкка чыгу күренешен сатирик планда бирә һәм шул рәвешле үзенчәлекле сюжет төзи.
Автор төп герой Сираҗетдин образы Аша, гомумән, байларның алдакчы һәм комсыз кешеләр булуын фаш итә.
«Банкрот» пьесасы Казан бай хатыннарының наданлыгын һәм тупаслыгын, байлар семьясының таркалырга торган булуын, приказчиклар белән хуҗалар арасындагы каршылыкларны, врачларның сатылучанлыгын күрсәтә.
Рефератта куелган максатка ирештек: комедияне сюжет ягыннан тикшердек, образларга характеристика бирдек, төп һәм ярдәмче образларны билгеләдек.
Тормышның актуаль мәсьәләләрен күтәргән, чынбарлыктагы тискәре күренешләр турында уйландырырлык итеп язылган бу әсәр зур әһәмияткә ия.
Гомумән, Г. Камал иҗатының иң әһәмиятле үзенчәлеге аның заман рухы белән сугарылган булуында һәм халыкчанлыгында. Әсәрнең эчтәлеге дә тормышта булган вакыйгалардан алынган. Ә бу исә комедиянең һич тә дөньяда булмаган, уйлап чыгарылган нәрсә түгел, ә чын тормыш көзгесе икәнен исбат итә.
Комедия үткен социаль эчтәлекле. Монда ялыктыргыч озын монологлар, урынсыз детальләр юк. Әсәрдәге вакыйгалар билгеле бер эзлеклелек буенча бара. Пьесада образлар системасы да бик уңышлы кулланылган. Төп теманы, төп вакыйганы ачу өчен ярдәмче образлар һәм эпизодик образлар да зур роль уйный.
Гомумән, «Банкрот» комедиясендә ХХ йөз башындагы татар сәүдә буржуазиясенең акча артыннан куу юлындагы кешелексезлеге һәм түбәнлеге сәнгатьчә оста тасвирланган.
Библиография
[Электронный ресурс]//URL: https://liarte.ru/referat/bankrot-galiaskar-kamaltatarcha/
1.Әхмәдуллин А. Сәхнә әдәбияты һәм тормыш. – Казан, 1980.-123-141 б.
2.Гайнуллин М.Г. Камалның тормыш юлы һәм иҗаты. –Казан, 1978. –19-20 б.
3.Галиәсгар Камал турында истәлекләр// Р.Даутов. –Казан, 1979.
4.Камал Ә. Гүзәл тормыш сәхифәләре. –Казан, 1958. –80 б.
5. Нуруллин И. ХХ йөз башы татар әдәбияты. –Казан, 1982. –76-79 б.
6.Татар әдәбияты тарихы. –Казан: Тат.кит.нәшр., 1986. –3 том. –393-398 б.
7.Татар пьесалары антологиясе// Г. Камал «Банкрот». –Казан,1987. –75-114б.
8.Татар теленең аңлатмалы сүзлеге. –Казан: Тат.кит.нәшр.,1982. –141 б.
9.Хәйри Х.Г. Г. Камал-татар әдәбиятында комедия тудыручы// Хәйри Г. Эзләнүләр. –Казан, 1941. –38-50 б.
10. Халит Г. Башбаштаклык һәм томаналык көлкесе: Г. Камал комедиясендә характерлар// Халит Г. Кешегә һәм чынбарлыкка мәхәббәт белән. –Казан, 1975. –30-51 б.
Татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә укучыларның сөйләм телен үстерү статья
... теп, шуларның эчтәлеген сөйләтү, соңыннан сочинение яки хикәя, сочинение элементлары белән яки гадәти изложение яздырту кебек эшл ... ләләренә тукталалар. Тел байлыгы җитмәү аркасында укучылар башка фәннәр буенча да материалны өзлекле итеп сөйләп бирә алмыйлар. Аларда ... н фикер йөртү сәләтен бәйләнештә карыйлар. Татар телче методистларыннан Г.Ибраһимов, М.Корбангалиев, М.Фазлуллин һәм башкалар үзләренең ...
11. Хисмәтуллин Х. Галиәсгар Камал. –Казан, 1969. –51-53 б.
