Жануар лар – тірі организмдер дүниесіндегі негізгі екі топтың бірі (екіншісі –өсімдіктер); жүруге және сезінуге бейім тіршілік иесі; негізінен, дайын органикалық қосылыстармен қоректенетін гетеротрофты организмдер. Жануар лар құрылысына қарай бір клеткалы организмдер және көп клеткалылар болып екі топқа бөлінеді. Жер бетінде жануарлар прокариоттар (ядросыз организмдер), балдырлар, саңырауқұлақтардан кейін пайда болған. Палеонтологиялық зерттеулерге қарағанда олардың жасы – 0,8 млрд. жылдан аспайды (1998).
Жануар лардың дамуы да қоршаған ортаның эволюциялық дамуына сәйкес қалыптасқан. Эволюционный згеристер сыртқы ортаный згерисин организатор бейимделюмен ұштасады. Мысалы, құрлық жануарларының арғы тегі су жануарлары болып саналады. Аль Коршаган ортана бейимделе алмахан урлык жануарлары брынкы тиршилик ортасында калып койган. Жануар лардың қазба қалдықтарын зерттеу нәтижесі қарапайым организмдердің архей эрасында мұхиттарда бұдан 1 – 1,5 млрд. жыл бұрын клеткаформасында хлорофилсіз амеба тәрізді талшықтылар түрінде пайда болған деп жорамалдауға мүмкіндік береді. Протерозойский эрасында тиршилик эткен жануарлар калдыгтаринан радиоляриалар, фораминифералардык издери, губкалардык какалары, буылтык орттардык тутарыкшелери, табалускилердің балытарин. Жануар ларда ас қорыту, қан айналу, жүйке жүйесі, сезім және жыныс]органдары, тыныс алу, зәр шығару жүйесі жақсы жетілген. Дүние жүзінде жануарлардың 1,6млн-дай түрі, 17 типі бар. Жануар лардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы өте зор: көпшілігі пайдалы болып табылады. Азық-түлік, әр түрлі өнеркәсіп шикізатын: ет, май, сүт, тері, жүн, бал, жібек, мүйіз, бақалшақ, т.б. береді. Сондай-а, қққққққққ. Жануар лардың өнімділігін арттыруды, тиімді пайдалануды және табиғаттағы қорын сақтауды зоология ғылымы мен оның салалары зерттейді.
Жануар лардың бағдарлануы
Жануар лардың кеңістіктегі тіршілік ету қабілеттілігі; белгілі бір экологиялық жағдайға бейімділігі. Бағдарланудың бірнеше түрі бар: 1) оптикалық – көптеген жәндіктердің полярланған жарық немесе ультракүлгін сәуле арқылы бағдарлануы; 2) химиялық – кейбір жануарлардың қорегін, жұбын иіс арқылы дәл табуы (мысалы, жібек көбелегінің аталығы 10 км жерден аналығын иіс арқылы сезеді); 3) акустикалық – жыртқыш жануарлардың өз қорегін есту арқылы ұстауы (мысалы, жапалақ кеміргіштерді 15 – 20м-ден сыбдыры арқылы біледі); 4) терморецепция – жылу арқылы бағдарлану (мысалы, айдаhарлар мен қалқантұмсықты жыланның тұмсығында жылуды сезетін шұңқыры болады).
Аза хал ыны музыка нері
... мысалы, сигнал шабуыл. Дәстүрлі дабылом пайдаланды жауынгер (басталуы). Ежелгі замандарда ұрмалы аспаптар (дабыл, дауылпаз және шыңдауыл) болды кеңінен қолдану-қазақ халқыны ... амтылған сыбызговой музыка, восходят ежелгі. Б ... (Верблюдица – қасиетті жануар). Өткен белгілі болды ... Шығармалары Динаның классикасы болып қалды қазақ домбыра музыкасының: к ... классиктерінің домбыра өнері. Өз интерпретациях Дина ...
Көптеген төменгі сатыдағы омыртқасыздар (мысалы, планария), жәндіктер (шыбын, қоңыз, термиттер), сондай-ақ, құстар және кейбір суда тіршілік ететін сүтқоректілер Жердің магниттік өрісі, ал балықтар бүйір сызығы арқылы бағдарланады. Жануар лардың бағдарлану ерекшелігін, оны атқаратын органдардың құрылысын зерттеп танудың ғылым үшін маңызы зор.
Жануар лардың дауысы
Бир турге, кейде йр тюрге жататын жануарлардык азара бирин-бири ажырату жане турли сезимин билдиру ушин шыгаратын дыбыстары. Бұл көптеген жәндіктерге, балықтарға, құйрықсыз қосмекенділерге (құрбақа, бақа), кейбір бауырымен жорғалаушыларға (жармасқылар, хамелеондар, қолтырауындар) және барлық құстар мен сүтқоректілерге тән. Жануар лардың дыбыс диапазоны 20Гц – 20кГц аралығында және ол тек дыбыс аппараты арқылы ғана пайда болатын дыбыс (шаян тәрізділерде, жәндіктерде) емес, балықтың торсылдағымен, жүзу қанатымен, құстың құйрық қауырсынымен, қанатымен, тұмсығымен (қарабауыр бұлдырық, дегелек), аяғындағы не қанатындағы арнайы аппараттарымен (түзу қанатты жәндіктер) шығаратын дыбыстары да болады. Жануар лардың сайрау, қорқу, айбат шегу, ашыққан, сескенген, жұптасу кезінде шығаратын әр түрлі дыбыстары болады. Кейбір жануарлар дауысын ғалымдар шаруашылыққа зиян келтіретін құстарға, жәндіктерге, т.б. кейбір хайуанаттарға қарсы пайдаланып, бау-бақшаны, егістікті қорғайды. Мысалы, Казахстан орнитологи караторгайдык шыкаратын дыбыстарын жазып алып, акустический әдиспен жазим бағынык зиянкестерине арсы колдануда.
Жануар лардың жүзуі
Жануар лардың жүзуі — жануарлардың суда тіршілік етуге бейімделуінің бір түрі. Бұл шартты және шартсыз рефлекстер салдарынан да қалыптасады. Жануар лар жүзуге әр түрлі жағдайда бейімделген. Кейбір түрі тіршілігінің көп уақытын (су жануарлары, қосмекенділер) суда жүзіп өткізсе, құрлық жануарлары жолындағы кедергіден, судан өткенде не суға кенет түсіп кеткенде жүзеді. Жануар лардың суда жүзіп тіршілік етуге бейімделуі активті және пассивті болып екі түрге бөлінеді. Активті түрінде түрлі жүзу органдарын (қарапайымдар, құрттар – кірпікшелерін, шаянтәрізділер – мұртшаларын, құстар, ескек аяқтылар, қамшат және құндыз – аяқтарын) қозғап жүзеді. Жүзудің пассивті түрінде жануарлар денесін әр түрлі иіп (балықтардың көптеген түрлері, құйрықты қосмекенділер, барлық қосмекенділердің дернәсілі, жылан, сүлік т.б.), қозғап жүзеді. Жүзуге бейімділік сүтқоректілердің де арасында байқалады. Мысалы, камшаттык, ундыздык, жупартышканнык, су кузенинин жуне ондатрдык бармақтарынык арасында жангaы болады, жыни жылтыр, су жапайды.
Жануар лардың қорғаныш бейімділігі
Жануар лардың қорғаныш бейімділігі – жеке организмнің тіршілік үшін күресте сақталуына, ұрпақ қалдыруына көмектесетін морфологиялық, физиологиялық және этиологиялық ерекшеліктері. Морфологиялық қорғаныш бейімділігі – бүркеніш реңнің барлық түрі, жануарлардың пішіні, жауынан қорғану органдары, т.б. Кейбір организмдердің лимфасы, қаны, терісі улы болуы, жағымсыз иіс (қандала, көптеген қоңыздар, құндыз, т.б.), улы зат шығаруы, денесіне қоректік зат жинап, қысқы-жазғы ұйқыға кетуі – физиологиялық бейімділігін көрсетеді. Жануар лардың жауынан қашуы, жасырынуы, балаларын қорғауы, жауына ұсталып қалған кезде құйрығын, аяғын үзіп кетуі, сондай-ақ қорқытатын дауыс, ысылдау не пішінін өзгертіп айбат шегуі – этиологиялық бейімділігін көрсетеді.
Қазақстан Республикасының экологиясы
... түрлерін, кәсіптік жануарлар санын күрт азайтты. Кейбір түрлер мүлдем жойылып ... Экология деген сөз "тіршілік ету мекені, өмір сүретін орта" туралы ғылым дегенді білдіреді. Алғаш рет 1886 жылы "экология" ... өрсеткіші республикада жоғары болып тұр. Мысалы, Арал аймағы орналасқан Қызылорда облысы ... Республикаларынан танымал эколог ғалымдар қатысты. Егер нақты шара қолданылмаса барынан, байлығынан айырыл ...
Жануар лардың қыстап шығуы
Жануар лардың қыстап шығуы – ауа райы суық және қоңыржай аймақтарда жануарлардың қыстың қолайсыз жағдайынан сақтануы. Қыстап шығудағы негізгі қиыншылық – қорегін табудың қиындауы, қорек қорының азайып, сапасының нашарлауы. Bұl Kiynshylyka beyimdelu shin balyқtar, star, sүtқorektiler қorek izdep bir zherden ekinshi zherge ryn auystyrady. Кейбір жануарлар, әсіресе, жыртқыш аңдар (қасқыр, жолбарыс, барыс) қорегін іздеп бірнеше шақырым жерге дейін кетіп қалады. Арқар, таутеке, елік, т.б. таулы аймақтарда мекендейтін жануарлар қыс түсісімен қары жұқа, шөбі мол жерлерге қоныс аударады. Сүтқоректілердің кейбір түрі (сарышұнақ, суыр, жайра, т.б.) қыста қорек іздемейді, олар қысқы ұйқыға кетеді. Қыс алдында көптеген жануарлар түлеп, семіреді. Бұл да жануарлардың қыстап шығуға бейімділігінің бірі болып саналады. Жануар лар тіршілік мекеніне қарай 2 топқа бөлінеді: 1) эвритоптық жануарлар – әр түрлі жағдайларда тіршілік ететін түрі (мысалы, қасқыр, түлкі, қарға, т.б.).
Бұлар көп тараған, нақты мекен талғамайды, түрлі географиялық аймақтарда кездеседі; 2) стенотоптық жануарлар – белгілі бір жерде ғана тіршілік ететіндері (мысалы, тек құмды жерде кездесетін тараққұйрық сарышұнақ немесе тек таза, тұнық суда болатын бахтах, т.б.).
Мекенін үнемі ауыстырып, бірнеше биотопта тіршілік ететін жануарлар да бар. Мысалы, kөkқұtan biik aғashtarғa ya салаты да, өzen-kulge baryp zhemin aulaydy. Жануар лардың әр түрлі биотопта мекендеуі олардың белгілі бір даму сатысына да байланысты. Мысалы, баанык дернәсили корте өсип дамиды, ал ересек баа на жагасындагы лгалды жерлерди мекендейді.
Жануар лардың ұшуы
Жануар лардың ұшуы — организмдердің тіршілік ортасына бейімделуінің бір түрі. Ұшу (жәндіктерді есептемегенде) өте ертеде тіршілік еткен ұшқыш кесірткелер (птерозаврлар) топтарынан бастап байқалады. Жогары сатыдай омырқалылар арасында ұшуға жақсы бейимдельгендері — ырлытөсти құстар. Сүтқоректілерден тек жарқанат қана ұшуға жақсы бейімделген. Сүтқоректілердің ішінде қалқып ұшатын түрлері де бар (мысалы, ұшар).
Жауынан қорғану үшін ұшатын балықтар да кездеседі (мысалы, ұшқыш балықтар).
Ұшу жануарлардың эволюциялық дамуында олардың әр түрлі тіршілік ортасына бейімделуінен пайда болған.
Жануар лардың қоныс аударуы
Жануар лардың қоныс аударуы(латынша mіgratіo – қоныс аудару) – тіршілік еткен ортасының өзгеруіне немесе көбею кезеңіне байланысты жануарлардың мекен ауыстыруы. Бұл тұрақты (маусымдық не тәуліктік) және тұрақсыз болып екіге бөлінеді. Маусыдык мекен ауыстыру тиршилик мекениндеги жадайдык алсин-алсин узгеринэ немесе жануарлардык кубею кезенин, аль тараксыз мекен ауыстыру тиртаршиниланы. Жануар лардың қоныс аударуысүтқоректілер, құстар, балықтаржәне жәндіктер арасында жиі кездеседі. Жануар лардың қоныс аудару жолын, көбінесе, оларды таңбалау арқылы білуге болады.
Анемия туралы ?аза?ша
... бар белок және эритроциттер адам мен жануарлар қабілетті обратимо байланысуға оттегімен қамтамасыз ... клиникалық көріністері мен бұзылулар тіршілік науқастарда анемия. Анемия сияқты ... тағамдарымен бірі-астық тұқымдастар, мысалы кашами, өйткені ондағы заттар құрайды ... керек, ашық қызғылт, оның бозару туралы айтады анемия, өйткені гемоглобин мен пигмент, т. ... не қан шұжық. Сияқты азық-түлік анар және алма, ...
Жануар лардың ұйқысы
Жануар лардың ұйқысы — жылы қанды жануарлардың қолайсыз жыл мезгілдеріне бейімделуі. Бұл кезде олар інінде, ағаш қабығы астында, топырақ арасында жатып, денесіне қоректік заттар қорын (салмағы 30 – 40% май болады) жинау арқылы тіршілігін жалғастырады. Жануар лар ұйқысының бірнеше түрі бар: 1) тәуліктік (мысалы, жарқанаттар, колибр, т.б.); 2) маусымдық – республикамыздың шөл, шөлейт аудандарындағы сүтқоректілердің (мысалы, зорман, суыр, сарышұнақ, т.б.) жазғы ұйқысы қысқы ұйқыға жалғасады, сөйтіп олар ұзақ ұйқыға кетеді. Жануар лардың ұзақ ұйқыға кетуінің бірнеше себептері бар. Оник бири ауа райынык суйктыкынна немесе шильденин Ыстындагы куңшылыка баянисты. Ұзақ ұйқыға кеткенде жануарлар қоректенбейді, сүтқоректілердің дене температурасы 5 – 7°С — қа дейін төмендейді. Бірақ организмде баяу да болса физиологиялық процестер жүріп жатады; 3) ретсіз – жануарлардың тіршілігінде кенеттен пайда болған қолайсыз жағдайдың салдарынан ұйқыға кетуі (мысалы, ақтиін, жанат ит, қарлығаш, т.б.).
Ұйқыға кеткен жануарлар оттектің жетіспеуіне де, денесінен шыққан түрлі улы заттар әсеріне де, жұқпалы ауруларға да төзімді келеді.
Жануар лар анатомиясы
Жануар лар анатомиясы(грекше anatome – кесу, бөлшектеу) – жануарлардың жеке органдарының, орган жүйелерінің және организмнің бітімі (формасы) мен құрылысы туралы ғылым. Жануар лардың тұқымдық ерекшелігін – тұқымдық анатомия; органдардың орналасуы мен өзара қатынасын – топографиялық анатомия; организмнің құрылысын жүйелеуді – жүйелі анатомия; жануарлардың дене құрылысы ерекшелігін жасына байланыстыра анықтауды – жас анатомиясы; организмнің жыныстық дамуы мен өсуін – жыныстық анатомия; жануарлардың жүрген және бір орында тұрған кезіндегі сыртқы пішінін – мүсіндік анатомия зерттейді. Салистирмалы анатомия әр турли типтер мужчин кластарға жататын жануарлар органдарын салистыра зерттеп, олардык асастыкы мэн айырмашылыкы болуйнык заңдылықтарын, жануарлар дүнеесунідіңхіғхіғ. Анатомия юніндэги алғашқы жазба мәлиметтер биздин заманымыздан брынғы 6 — 5-Касырлард Мысырд, Ондистанд, Кытайда, Грекиада, хата тускен. Мысалы, Гиппократ жануарлардык каңқасы мен ішки органдары туралы жаза, Аристотель суек каптык маңызын, журек пень кан тамырларынык баиланисын дурыс аниктап, жуикениден басқа мүшелер. Герофил (біздің заманымыздан бұрынғы 304 ж.) өкпе артериясы, жүрек, көз алмасының құрылысын анықтады. Қайта өрлеу дәуірінде Леонардо да Винчи, А.Везалий Гылымға р рлі органдар турлы експерименттик деректер инжизді. Қазақстанда жануарлар анатомиясы саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстары Алматы зоотехниялық — малдәрігерлік институты (қазіргі Қазақ ұлттық аграрлық университеті) (1929) мен Алматы медициналық институтының (қазіргі Қазақ ұлттық медициналық университеті) анатомия кафедраларында (1931) басталды. Қазіргі кезде зерттеулермен Қарағанды, Батыс Қазақстан, Семей, Ақмола медицина академиялары, Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан Білім және ғылым министрлігінің бірқатар ғылыми-зерттеу институттары шұғылданады.
Анатомия в рисунках Леонардо да Винчи
Выбранная мною тема учебной работы - «Анатомия в творчестве Леонардо да Винчи» - раскрывает жизнь великого ученого с разных сторон и позволяет ознакомиться с его наиболее важными открытиями в области анатомии. Так как тема его ...
Жануар лар биохимиясы
Жануар лар биохимиясы (грекше bіos — тіршілік, өмір және химия) — жануарлар организмінің химиялық құрамы және химиялық құбылыстар мен энергиялық процестер туралы ғылым. Қазақстанда жануарлар биохимиясы 1940 жылдан бастап дами бастады. Жануар денесіндегі түрлі ферменттер(мыс., миоглобин, цитохром, каталаза, т.б.) онтогонез сатыларымен байланыстыра зерттелді. Сау және ауру мал қанының сарысуындағы белоктар биохимиялық тұрғыдан сипатталды (Ж.Омаров, Ө.Ташмұхаметов, Б.Қарабалин, т.б.).
Бұдан жануарларға тән гетерозистің молек-генетик. механизмі зерттеліп, мал будандастырудың зат алмасу процестеріне тигізетін әсері анықталды (Ә.Сәрсенов).
Пропин қышқылымен ашытилған сүрлемдеги биохимияқ құбылыстар сипатталып, оны бұзауға азы ретинде беруге болатындыгы дәлелдынді.
Жануар лар гистологиясы
Жануар лар гистологиясы(грекше hіstos — тін, ұлпа) — жануарлар клеткаларының, оның өте ұсақ құрылымдық құрылысын, тіндерінің шығу тегі мен дамуын зерттейтін биология ғылымының, оның ішінде жануарлар морфологиясының бір саласы. Қазақстанда жануарлар гистологиясының дамуы Алматы малдәрігерлік институтында (қазіргі Қазақ ұлттық аграрлық университеті) гистология кафедрасының ашылуымен тығыз байланысты (1929).
1930— 1960 жылы жануарлардың тыныс алу органдары (Мұхамедғалиев, Т.Мәсенов), 1960 — 1980 жылы жыныс бездері (Мырзамәдиев, т.б.) тін филогенезі мен тін айналасындағы жағдайларға байланысты зерттелді. 1970 — 1980 жылы жалпақ құрттар (трематода) мен жұмыр құрттардың (нематода) жүйке жүйесі (Домбровский, Мырзамәдиев), асқорыту органдары (В.Я. Панин, Б.Шайкенов, т.б.) анықталды. Малдың еті мен өкпесі (Н.Лебедева), сүйегі (В.Матвиенко, т.б.), жүрегі мен қантамырлар жүйесі (Бердоңғаров, т.б.) терісі (І.Шағыров, т.б.) гистология тұрғыдан сипатталып, жүн гистогенезі (Э.Б. Всеволодов, т.б.) анықталды. Қысыр малға қолданылатын тіндік препараттар алынды (М.М. Шахматов, т.б.).
1980 жылдардан жұқпалы және инвазиялық аурулар кезінде мал организмінде туатын субклеткалық өзгерістер зерттелуде.
Жануар лар эмбриологиясы
Жануар лар эмбриологиясы (грек. embryon — ұрық) — Ж-дың ұрықтық немесе эмбриондық дамуын, кең мағынада алғанда жеке организмнің (онтогенезде) дамуын толықтай зерттейтін ғылым. Ж. эмбриологиясы саласындағы ғыл.-зерт. жұмыстары Қазақстанда 1950 ж. Қазақстан ұА-ның Эксперименттік биология (қазіргі “Биоген” жабық акцион. қоғамы) ин-тында, Алматы зоотех.-малдәрігерлік (қазіргі Қазақ ұлттық агр. ун-ті) ин-тында акад. Мұхамедғалиевтің басшылығымен басталды. Республика ғалымдарының зерттеулерінің нәтижесінде құрсақтағы қозы (Шағыров, А.Т. Қазатаев, т.б.), құлын (Қ.Ш. Баймұхаметов), торайдың (Н.С. Панченко, т.б.) сырт пішіні сипатталып, дене мүшелерінің арақатынасы зерттелді. Сондай-ақ, тері (Шағыров), қалқанша без (Л.Д. Литвинова), жемсау бездеріне (Б.О. Исаев), бүйрек (А.Ф. Шамилов), асқазан мен ішек (Баймұхаметов), бауыр (Р.Ә. Тоқтамысова) эмбриогенезіндегі заңдылықтарға сипаттама берілді. Қазақ биязы жүнді қойы (Бальмонт, Еламанов, т.б.) мен Қазақ арқар-мериносының (Бутарин, т.б.) құрсақта дамуы зерттеліп, қаңқаның сүйектену ерекшеліктері анықталды. Қозының, оның органдарының құрсақта өсуі, оның әр кезеңде әр түрлі заңдылықтарға бағынатыны дәлелденді (Бердімұратов).
Табиғат тал бесігім , табиғат туралы
... қта пана, ауырғанда – дәрі, ренжігенде қуанатын табиғаттың сұлу көркі – гүл. Өсімдік таза ауа, еліміздің дәулеті – жасыл – желек орман. Табиғат – ол жануарлар ... жүрекке жылы сөздердің бәрі де табиғат деген таңғажайып ұғыммен бірігіп жатады. Қазақстанның табиғаты көз тартар, аса көркем, бар сұлулы ...
Қозының құрсақта дамуының алғашқы кезеңдері жете зерттеліп, заңдылықтары қорытылды (Мұхамедғалиев, Баймұхамбетов).
Құрсақтағы қозы қанының биохим. ерекшеліктері, оның белок құрамы анықталды (О.В. Дьяченко, ұ.М. Әбілова, т.б.).
Қой (Мұхамедғалиев, Тойшыбеков, Мырзамәдиев, Жаңабеков, т.б.) мен ірі қара (А.М. Омарбаев) зиготасының трансплантациясы (орнын алмастырып салу) мәселелері зерттелуде. Осы кездегі Ж. эмбриологиясында салыстырмалы-сипаттамалы және эксперименттік бағыттан басқа, экол. эмбриология бағыты дамып келеді. Бл бағыт дыp келе жатқан организмоді тиршілік ортасымен байланыстыра зерттейді.
Жануар лар генетикасы
Жануар лар генетикасы(грекше genesіs – шығу, пайда болу, тек) – жануарлардың тұқым қуалаушылық және өзгергіштік қасиеттерін зерттейтін ғылым. Оны негизгі мқсаты — шаруашылыққа тиимди белгилердин тым уалаушылығы мужчины узгергиштигинин задылықтарын ашу, оларды басгару жолдарын антау.Жануар лардың адамға қажетті жаңа тұқымдарын өсіріп шығару. Осыған байланысты жануарлар генетикасы мына мәселелерді зерттейді: 1) тұқым қуалаушылықтың материялық негізі; 2) тұқым қуалаушылық затының (геннің) ұрпақтан ұрпаққа берілу жолы мен заңдылықтары; 3) нақтылы бір белгілердің пайда болып, қалыптасып даму жолдары; 4) тұқым қуалаушылық заттың (генетикалық мәлімет) өзгеру себептері мен түрлері. Бұл мәселелер жануарлар дүниесі құрылымының әр түрлі деңгейінде (молекулалық, клеткалық, организмдік, популяциялық) зерттеледі. 19-ғасырдың аяғы 20-ғасырдың басында жануарлардың әр түріне тән хромосома саны, сонымен қатар хромосомалар құрылысының бұзылуы мен санының өзгеруіне байланысты әр түрлі аурулар мен әр түрлі жағымсыз ауытқулар байқалатыны анықталды. Жануар лар генетикасы оларды сұрыптауға негіз болды. Сурыптау натижелігіне тиклей Катысы бар жапы жуне пополазионилық генетика задылықтары ашылды. Bұl sұryptau zhuiesine engen maldyk biologalyk nemese sharuashylyққa tyimdi belgilerin shartty trde sapalyk zhune sandyқ dep eky zhikke bulu azhettigin dәleldi. Sapalyқ belgіlerdің zhanuarlar genetikasy ashқan tұқym қualaushylyқ zaңdylyқtary Olard sұryptau tәzhіribesіnde maldyң ата-tegіn anyқtau, өnіmdіlіyles ualaushylyқ zaңdylyқtary Olard sұryptau tәzhіribesіnde maldyң ата-tegіn anyқtau, өnіmdіlіyles nіmdіlіyles hіmіdіnіdіdіdіnіdіdіnіdіdіnіdіdіnіdіdіnіdіnіdіnіdіdіnіdіnіdіnіdіnіdіdіnіdіdіnіdіlіnіdіl.
Жануар лар морфологиясы
Жануар лар морфологиясы (грекше morphe – пішін)’ – денесінің пішіні мен құрылысы, олардың жекеше және тарихи эволюциялық дамуы туралы ғылым. Bұl анатомия, гистология, эмбриология, цитология. Қазақстанда эволюциялық морфология (ұзақ тарихи даму процесі кезінде жануарлардың төменгі сатыдағы қарапайым түрінен жоғарғы сатыдағы күрделі организмдерге дейінгі аралығы); салыстырмалы морфология (әр түрлі мал тұқымдарының ұқсастығы мен айырмашылығы заңдылықтарын салыстыра зерттеу); мал тұқымдары морфологиясы (малдың органдарының құрылысын мал тұқымына байланыстыра зерттеу); функционалдық морфология (жануарлар организмі құрылысының ерекшеліктерін қызметіне байланысты сипаттау) салаларындағы зерттеулер кең өріс алды. Сүтқоректілердің (олардың ішінде малдың), құс пен балықтың, бауырымен жорғалаушылардың, жәндіктердің тыныс алу, ас қорыту, жүйке, жүрек-қантамыр, сүйек — ет жүйелері зерттеліп, олардың эволюциялық, экологиялық, филогенездік, түраралық, тұқымаралық ерекшеліктері анықталды. Salkyn қandy zhanuarlar denessinde pigmentterdin taralu erekshelikteri aykyndaldy. Жэнь мэн жун тальшықтары, тери морфологии жунинде көптеген құнды мәлиметтер алынды.
Ыбырай Алтынсарин туралы қазақша
... уездерінде бір-бірден екі кластық орыс-қазақ мектептерін ашады, оларды қажетті кітаптармен жасақтайды. Әсіресе, елді көшпелі өмір ... Тіптен, Қостанайдан ашылатын ауыл-шаруашылық училищесіне өзінің иелігіндегі жерін беретіні туралы өсиет қалдырады. Ыбырай дың қазақ қыздары үшін Торғайда, ... ған, өлген жылдары белгісіз. Шеген би Ыбырай Алтынсарин нің нағашы атасы. Шеген бидің өмірі, билік жүргізу мезгілі ...
Жануар ларды сұрыптау
Жануар ларды сұрыптау (латынша selectіo – таңдау, сұрыптау) – малдың жаңа тұқымдарын шығару және оларды жақсарту тәсілдері туралы ғылым; зоотехния саласы. Мнык мақсаты: малдың онимдилигин жуне түрли ауруа цзимдилигин арттыру, тиршилик мерзимин ұзартып, Казирги Ондирис технологиясына бейимдеу. Қазақстанда өнімді аз беретін жергілікті мал тұқымдарын сұрыптау, іріктеу, оларды мол өнімді тұқымдармен будандастыру арқылы малдың жаңа тұқымдарын шығару іске асырылды. Республика селекционеров тым тадау, жуптастыру, аса бағалы генотиптерди іриктеп, олардс сұриптауда пайдалану, алынкан тымдардык коршакан ортаа бейимделуй, алыстекты буддерыменыру мселинайн. Қазақтың ақбас сиыры, Әулиеата, Алатау сиырлары, Қазақтың биязы жүнді қойы, Оңтүстік Қазақ мериносы, Солтүстік Қазақ мериносы, Биязылау жүнді дегерес қойы, Қазақ арқар-мериносы, Кеңес жүндес ешкісі, Қостанай, Көшім жылқылары, жабы тәріздес Қазақ жылқысы, сонымен қатар үйректің “Медеу”, тауықтың “Алатау” түрлері, т.б. шығарылды. Сондай-а, Кырдык Кызыл, Галловей, Санта Гертруда сырларынык тымын жақсарту дистери сынылды. Айршир, Калма сырларынык тадаулы табындары мужчин Переход койнык отарлары құрылды, биязылау жунді жуне құырықты кой типтері шыгарылды.
Жануар лар физиологиясы
Жануар лар физиологиясы(грекше physіs – табиғи) – жануарлар организмінің, оның жеке клеткалары, тіндері мен органдарының, қызмет жүйелерінің тіршілігі туралы ғылым. Онын негизгі мқсаты — адамнык мутажына, талабина суйкес уй хаюанаттарынык тиршилик урекеттерин зерттеп, олардык онимділігін, ониминин сапасын арттыру. Жануар лар физиологиясы негізінде малдың қоректік заттар мен энергияға деген мұқтаждығы анықталып, нормативтер белгіленеді; төл өсіру мен малды күтіп-бағудың ғылыми негіздері ұсынылады; мал өсірудің тиімді жолдары анықталып (қолдан ұрықтандыру, ұрықты көшіру, т.б.) практикада әр түрлі техниканы қолдануға жол ашылады (мысалы, сауу қондырғылары); малды үйрету, машықтандыру негіздері анықталады; малдың жұқпайтын ауруларының себептері айқындалып, малдың өсуін жеделдететін түрлі биологиялық активті заттар – витаминдер, гормондар, тіндік қуаттандырғыш заттар қолданылады. Жануар лар физиологиясы ғылым ретінде тек 19-ғасырдың ортасы мен 20-ғасырдың басында қалыптасты.
Жануар лар экологиясы
Жануар лар экологиясы – экологияның бір саласы. Bұl salada ekozhүyedegi населения tirshilik etu zaңylyқtary anyқtalyp, zhanuarlardyk қorshagan ortaғa beyimdelui zertteledi. Қоршаған ортада болып жатқан антропогендік факторлар жануарлар тіршілігін өзгертіп, тіпті кейбір түрлерінің жойылып кетуіне әкеледі. Қоршаған ортаға адамның тигізген іс-әрекетінің нәтижесінде, сондай-ақ технологиялық қалдықтар мен радиоактивтік заттардың, әр түрлі табиғатта болып жататын апаттардың әсерінен ауа, ландшафт құрамының бұзылуы, топырақтың ластануы – жануарлар әлемі мен өсімдіктер дүниесіне елеулі өзгерістер әкеледі. Мысалы, 20-Касырдык 50-жылдарындаг азастандай тң. 20-ғасырдың 60-жылдарынан бастап, Арал теңізінің тартылуына байланысты бағалы балықтар (сазан, қаяз, ақмарқа, т.б) құрып кетті. Омыртқалы жануарларды 125 три жане омыртасыз жануарлардың 105 три казахстаннык «Кызыл китабына» енгизилген. Осыкан орай, жануарлар экология — Казирги заманнык озекты муселелеринин бири.
На казахском языке зім туралы
... болады. Сочинение по казахскому языку Тақырыбы:«Менің Елім-Мәңгілік Ел» Мен оның түнін сүйем, күнін сүйем. ... істеймін. Жұмысым мен әріптестерімді сүйемін, сенбі-жексенбі күндері қатты сағынатынымды осы сәтті пайдаланып, айтып ... ер адам. (оларды түсінгім келеді. ) 5. Өмірлік ұстанымың немесе жиі қолданатын нақыл сөзің? «К ... сайланды. Асыл ана, анашым, мама Ана тілі туралы эссе, шығарма Ана тілі дегеніміз – ...
Жануар лардың көне атаулары
Жануар лардың көне атаулары — жануарлардың сирек қолданылатын не ұмытылған атаулары. Қазақ халқының көшпелі өмір салты сан ғасырлар бойы табиғатпен етене танысуына мүмкіндік берді. Осыны нәтижесинде жабайы жануарлардык тиршилик тынысын, олардык бир-биринен айырмашылыкын, мекен орнын, пайдас мэн зиянын ажырата билді. “Түз тағысы табиғатпен тілдес” екендігін айқын аңғарып, олардың аталық, аналық және ұрпақтарын жеке атаумен атап, әрқайсысына ерекше мән берген. Keybir zhanuarlardy kieli, kasyetti dep sanaagan, nemese kesiri tiedi, not kiesi arady dep eseptegen. Мыс: жыланды — қыбыр, ұзынқұрт, түймебас, т.б. деп, ал қасқырды — итқұс, бөрі, ұлыма, т.б. деп атаған. Ежелден казахский ашылар мэн саяткерлери арасында адар тульдеген кездэ, құстар жумырталап жатганда, балйқтар улдырқ шашқанда оларды ауламайтын соль-дәстүр калиптасқан. Мұның өзі түз тағыларына деген үлкен қамқорлықты көрсетеді. Жабайы жануарларды кек байтак элимиздин урбир областьрында жергиликти атаумен атай таке кездеседи. Мыс., аққуды — ақ шандоз, жираф — керік, мысықтың баласы — шаған, т.б. Бұдан 5 ғ. бұрын жазылған Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының “Шипагерлік баян” атты шығармасында кездесетін жануар атаулары да қазіргіден өзгеше. Мыс: тышқан — сумақы, сиыр — маңғаз, барыс — айбар, жылқы — тұлпар, т.б. Қазіргі кезде жануарлардың көне атаулары мүлде ұмытыла бастаған (мыс: жұпар жылан, таутайлақ, маңқұс, құртқа, мәлике, т.б.).
Жануар лардың көне атаулары ұлттық фольклорда, ауыз әдебиетінде, мақал-мәтелдерде жақсы сақталған. Мыс: “Борақты ұрсаң тұмсықтан, тез өледі шымшықтан”, “Таутанның алма аланын, кесіріне жолығарсың балаңның”, т.б. Я послал ұмытылған атауларды пайдалану — тиль байғымызды молайта цспек.
Жануар
Жануар лар туралы ертегілер, хайуанаттар туралы ертегілер — ертегінің көне замандағы мифтер мен әр түрлі тұрмыстық, аңшылық әңгімелердің негізінде пайда болып, кейінгі замандардағы адамдар мінезін, олардың өзара қатынасы мен байланысын аллегориялық түрде жан-жануарлар бейнесі арқылы тұспалдап көрсететін түрі. Жануар лар туралы ертегілер, негізінен, үш топқа бөлінеді: этиологиялық жануарлар туралы ертегілер, классикалық жануарлар туралы ертегілер және мысал ертегілер (аполог).
Этиологлык жануарлар туралы эртегилер — зінің шығу мерзімі жғынан мұндай эртегілердің эң кунеси. Мунда хаюанаттардык сырткы пишиндеги немесе журис-турысы, менез-алкиндагы бир эрекшелиги, онык солай болу себеби жайында баяндалады. Бұл топтай эртегілердің басти ерекшелігі — ониғаны себеп-лоттарлы сипатта баяндау жуне байырғы синкретілікті сақтап калуй мэн эзиологияқ мифке жққын болуй. Bl ertegilerdegi hayuanattardyң sipattamasy basқa старший ertegilermen saryndas. Мыс., түлкі — аса айлакер, екіжүзді, алаяқ қу, қасқыр мен жолбарыс — адуынды озбыр, қара күш иесі, аю — икемсіз, қарабайыр, т.б. Шыыс жане Европа халйқтарынык жануарлар турлы эртегилеринин копшилигин классика жануарлар турлы ертегилер Арайды. Олардың сюжеті де ұқсас болып келеді.
Наурыз мейрамы туралы керек? [сұрақ жабық]
... дептілікке, өнегелікке, бауырмалдыққа, көргенділікке, ізгілік пен білімділікке баурайды. Наурыз мерекесін асыға күтетініміз, ерекше даярланатынымыз содан болса керек.Наурыз ... болған мерекенiң көптеген ырым-жоралғылары кейiнгiлерге таныс емес. Наурыз - кей бiлгiштердiң жаңалық ашып, онысымен жұртты адастырып ... наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi. Табиғат та, Жер-Ана да, жан-жануар ...
Өйткені, бұл ертегілердің көпшілігі әр халықтың тарихында болған ұқсас жағдайдан туған. Аль биразы арғы тегі бир түрки халйқтарынык ежельги дауиринде пайда болған. Енді бір бөлігі мәдени, сауда, т.б. қарым-қатынастар арқылы ауысқан. Бұлардың моральдік және әлеуметтік. мазмұны аса терең. Жыртқыштар қанаушыларды, әлсіз жануарлар кедейлерді еске түсіреді. Олардың іс-әрекетімен қатар мінездері де шебер сомдалады. Классик. жануарлар туралы ертегілердің құрылымы онша күрделі емес. Olarday сюжет hayuanattar arasyndғy kezdesuler men қaқtyғystarғa rylada. Бір сарынды эпизодтардың өзгермей, үнемі қайталанып келетін түрі көптеген әлем халықтары ертегілерінде бар. Олардың үлгілері — “Қотыр торғай”, ”Кім неден күшті”, т.б. ертегілер. Мысал эртегилерде — баяндау белгили бир моралдик қaғida мен тұжырымды дәлелдеуге бағытталады, соль себепти олар куп жғдайда нақылмен аяталады. Қазақ халқының мысал ертегілері шығыс фольклорымен тығыз байланысты. Мыс., Орта. Азияға кең тараған “Қалила мен Димна”, “Тотынама”, т.б. Жануар лар туралы ертегілер адам болмысының ертедегі тотемдік сенімдермен байланысты пайда болған. Жануар лар туралы ертегілердің прозалық баяндаудан өлеңге көшіп отыратын үлгілері де кездеседі.
