Мұхтар Әуезов
Жас шағынан үнемі үйрену, іздену үстінде – қоғам қайреткері, педагог, жазушы, аудармашы болып көрінген Мұхтар Әуезов өмірінің ақырына дейін осы салаларда қажымай еңбек етті. Батыс, Шығыс классиктері, қазақ халқының ұлы демократтары үлгі алды. Оның ойы сараланып, сөз шеберлігі арта түсуіне әсіресе Абай игі әсер етті.
Бір-біріне қара-қарсы екі түрлі қоғам өмірінің қос қыртыс аралығында әдебиет дүниесіне келген Мұхтар Әуезов өмірбаянында алғаш жазған көркем шығармаларының өзімен өрелі, байсалды, дарынды жазушы екенін аңғартқан еді.
Мұхтар Әуезов шығармаларында қазақ өмірінің алуан көріністері, түрлі құбылыстары мол қамтылған. Автор аз сөз, шағын пейзаж, ықшамды суреттерді ұтымды пайдаланудың тәсіліне шебер. Оның шығармаларынан өз ара үйлеспей жүрген көріністерді, оқиғаларды, фактілерді ұшыратпайсыз, жазушының жазғандары өмірдің өзінен алынған.
Оның әңгімелері, романдары, пьесалары – қазақ өмірінің нақтылы құбылыстарын, табиғи қалпын көрсетеді. Жеке кейіпкерлерінің сөздері солардың сана-сезіміне, психологиялық ерекшелігіне, іс-әрекетіне, тәлім-тәрбиесіне сай келеді, бұлар өмірдің бір бөлшегі, қоғам уәкілі ретінде көзге түседі. Кемеңгер жазушы Мұхтар Әуезов түрлі қоғамдық сатыдан өтті, алуан өмірдің ойын-қырын байымдады.
Мұхтар Омарханұлы Әуезов 1897 жылы 28 сентябрь күні дүниеге келді. Үй ішінде «ең кішкентай, момын да ерке болған қоңыр бала» — Мұхтар атасы Әуез, әжесі Дінәсілдің аялаған немересі болып өседі. Мұхтардың туған жері – Семей облысы, Абай ауданы. Оның жас шағында да, кейін де көп аралап көзінен таса етпеген, бақытты, шабытты ыстық күндерін өткізген, талай құпиясын ашқан, өнер әлеміне ұшырған аймағы – қазақ халықының байтақ өлкесі. Ол «Еңлік-Кебек», «Абай жолы», «Қараш-қараш оқиғасы», «Көксерек» сияқты шығармаларын осы өзі туған өлкеден тапқан.
Мұхтардың «Қоңыр мұңлы туған анасы» Нұржамал – Ұлы жүз Үйсін, шала қазақ атанған атадан. Бұл шала қазақтардың арғы нәсілі қысымшылық көріп, Үйсіндер арасына қашып келген, алты өзбек екен. Нұржамал үш қызды болып қырыққа тақаған шағында Мұхтарды көтеріпті. Жалғыз ұл Мұхтар ерке болып өседі. Кішкентай кезінде ауыл арасындағы соқтықпалы сотқар балаларға есесі кете беріпті. Анасы Нұржамал даладан үйге жылап келген баласын «Қарашөңке момыным» деп уатады екен.
Жазушының әкесі Омархан – Әуездің байымды азамат етіп өсірген баласы. Омархан сөзге ыспар, іске ширақ, еңбекқор адам болыпты. Мұхтардың үшінші атасы Бердіқожаның қызы Нұрғаным Құнанбайға ұзатылған. Бердіқожаның баласы Әуез – Абай шығармаларын жұрт арасына таратушылардың бірі. Абай кейде Әуезден арап, парсы сөздерінің аудармасын сұрап алады екен. Кейін келе Құнанбай, Бердіқожа балалары құданда болып, араласып кетеді. Әуездің балалары Омархан, Ахмет Абай балаларымен алыс-беріс жасаған, достық қарым-қатынаста болған.
Все ы на русском и на казахском языках: Абай Кунанбаев (Абай Құнанбаев). Абай
... о поэтической традиции. Казахская специфика фольклора, несмотря на свою традиционность, и до Абая не исключала индивидуального творчества, о чем свидетельствуют сохранившиеся имена акынов, певцов, ... сказителей, композиторов, импровизаторов, мастеров поэтического состязания. Абай во все это привнес совершенно новое качество. Он влил в культуру ...
Мұхтардың өмірбаяны әжесі Дінәсілмен тығыз байланыста болған, сонымен қатар ауыл адамдары құрметтеп «кәрі апаң» атандырған ақжарқын, сөзшең, әңгімешіл адам екен. Бала Мұхтар әжесінен, әсіресе белгілі ертегіші Баймағамбеттен талай қызықты аңыздар, әңгімелер естиді.
