Ший йоазув дита, наьхачоа
тIехьа ваьннар воацар ва.
Коазой I. ГIалгIай, 1 : 146
«Мохк хеца йиш яц вай Цадалар духьа. ТIакха варгва-кх Даьла а вайгахьа»* яхача мугIараш чулоацаш я кавказхошта тIа мел кхелла харцонаш. Даьла вайгахьа валара, боарам баь варгвоацаш, доаккха дега сакхат, сина заIап да массадолча карадахача халкъий дарба де, дIадаккха дезаш. Кавказхошта, Эрсий Iаьдало Дирст елла йоакха мур яьнний. Цу заман чухь наьна-метташ Iаьдало эрсий меттаца буржолаш а, гIабаш а теха са лаьцад. Тутмакх баь ба-кх Къилбаседа Кавказера хIара къама Дала бенна сийдола мотт, къамаьл, йоазув. Тахан уж эрсий меттаца вIашагIъеллача набахте чу а кхайсса са увзаш дада, хIана аьлча Iаьдало бокъо яьнний цун цар Саувзархо хила. **
Эрсий Iаьдало, къамаш карадерзадаь, гора оттадаьчул тIехьагI, шийна хьатIаийца Iьаржа декхар кхоачашдаь даладоал. Коазой Iийсаз хьааьннад фу дар цун дагадаьлар, дагадоалар, цо шийна тIайийца харца лоIам «Иблис къамаьл» яхача дешарьга тIа:
Из бIеха гIуллакх чаккхенга тIакхача дукха ха йисаяц. Тахан Шинфордюкъе мела дахача къамаш шоай наьна-мотт тIехьашка бахар, IотеIабар, эрсий бар хьалхабахар, из чIоагIагI лархIар, сенца нийсде доагIаш да? Къамаш хIаллакдаьча, хIаллакдеш латтача Харцон Iаьдала корта беттар дац-те из. Цо бIаьшерашка мела боабаь даьй-ноаной, ежарий-вежарий бицбар доацал-те из. Яхь йолча саго из туржаI дицде йиш йоллий-те.
Из дош эггара хьалха белгал даькхар цо «Зоазо» яхача дешарьга тIа: «Дала ший кхолламаш цаI шоалагIачох къоастадаьд: сибаташца, напагIанца, дахара Iеш долча моттигашца, метташца. Дала хьадаь Iодиллар, дохаде араваьнначо лелабер Даьла МоастагIачун болх ба».****
Цу къамий ганзачу мукъа диъаь диг даьккха чуиккхад Эрсий Iаьдал. ХIара къамо эзаршерашка, бIаьшерашка мела Iодаь сина рузкъа отташ, хоарцадеш, гарьгаш йоахаш, хIаллак деш латт цо. Цун лоархIам ба – кавказхоех, шоаш кхеллача Даьлацара маза а хоадабаь, шоаш кхедаьча къаманцара хIийра а баьха, михоудорьгаш е.
Къилбаседа Кавказа халкъий сийдола метташ доадаь дIадаха гIертар, къахьегар Эрсий Паччахьалкхе я, цун ма-даггара гIо деш кавказхой шоаш а ба. Даьлера бесса ший наьна-мотт ца лоархIачо, бIаьшерашка къама тIаоттадаьр, тIаоттадеш латтар дицдаьчо, яхь йоаяьча саго мара яздерьгдацар Iисайга ераш санна сийдоацаш дешаш: «гIалгIай меттал деша Iома а деннадац тхо е из Iомабар тхона вIалла эшаш а дац».**
Ший къамаьл-йоазув юстара а тесса, наьха дар хьалхадоахачо ше хIара оалача-яздеча дешаца кхайкаду: «Воа-а, Даьла, аз хоастам банне а бац Iа са халкъа боссабаьча метта. Со Iа тхьона беннача метта раьза вац, сона из безаш бац… къела бала боал миска мотт – тIолхишкий мотт. Эрсий къама Iа беннар дикагIа а, хозагIа а, бIаьхьегIа а ба. Аз из мара бувцаргбац Хьона…» Цу тайпара къамаьл цун багара доагIаш нийслу, цхьабакъда цо из ше лелабеча наькъаца, ше ца бувцача наьна-меттаца ма-даггара дIакхайкаду дериггача дунена хозарьг долаш, бIарьгагурьг долаш. Кхераме доацал-те цу имансизий новкъа ваьнна лелар.
Сочинени «Са хьамсара наьна мотт»
... и согласия на нашей многострадальной земле послужил прочной основой для дальнейшего процветания нашей республики. Свое сочинение хочу закончить такими словами : Е муг1араш аз хетаду сай хьамсара г1алг1айче ... шу даларца, хьа хозача къоналца Хьо хьесташ, г1оздувлаш да!, Дала даькъала болба са мехка Бахаш бола Г1алг1ай нах. Укх хозача ц1айца, сийрдача денца, Ираз долаш, ...
Ший наьна мотт бувцачо хIара ше оалача-яздеча дешаца Даьле тешал ду: «Везан Даьла, Воккхан Даьла, аз хоастам бу Хьона, Iа са къама беннача метта. »
Фу кхоачашде доал эрсий Харц Iаьдал ше кара мела дерзадаьча къамий метташ кIеззигдеш, кхоачадеш, цар лараш синошкар дIайоеш? Цу хьокъехь Iийсай йоазонаш йоах: «Нах эбе боахк. Ийнача нахах къам мича хул – адамий Iул ма хулий: дIалаьллача дIадодаш, хьалаьллача хьадоагIаш, ший гийга а юхан а мара, кхы яхь йоацаш».***
Моажал бетта 2012 шера яздаьд,
саькур бетта 2018 шера тоадаьд.
* КъорIа, 49 : 13. Таржам Ф. Х.
** Цох лаьца дош укхаза хьажа: «Маьржа яI, са къам, цIийла керчадеш. »
http://www.proza.ru/2018/01/22/694
*** ГIалгIай, д. 3, о. 262.
Сочинени «Са хьамсара наьна мотт»
сочинение про ингушский язык, для использования на уроках ингушского языка
Просмотр содержимого документа
«Сочинени «Са хьамсара наьна мотт»»
Конкурс творческих работ
«Цвети, моя Ингушетия»
Ученицы 6 «Б» класса, ГКОУ «СОШ №12 с.п. Инарки», Руководитель: Картоева М.С., О, Ингушетия! Прекрасные и чудные края., Гнездо орлиного и гордого размаха,, Не знают тут не рабства низкого, ни страха., О, Ингушетия! Я всей душой люблю тебя.
Ингушетия… Этот удивительный, прекрасный край вобрал в себя столько понятий, красочных открытий, уникальных памятников, традиций и обычаев, что говорить о нем можно бесконечно…
Это и ингушские песни, в которых слышится шум ветра и топот копыт скакуна, и прозрачный горный воздух, и облака под ногами, и орел, парящий в ярко-синем небе…
Это знание своих корней до десятого поколения и огромная любовь к родной земле…
Такая она, Ингушетия … Древняя и юная, обычная и необыкновенная, простая и таинственная, чистая и светлая, как ледниковая вода горной Ассы…
Республика Ингушетия образована 4 июня 1992 года. Статус Республики Ингушетия определяется Конституцией Российской Федерации и Конституцией Республики Ингушетия
Если на Знамени твоем сияет Солнце, то, как Солнце, должны быть светлыми твои помыслы и дела!
В 1995 г. в районе современных сел Экажево и Али – Юрт, в чистом поле началось строительство столицы Республики Ингушетия – города Магас.
Сегодня Магас – административный центр Ингушетии со всеми присущими ему атрибутами, город оригинальной архитектуры, со своими жителями и достопримечательностями.
Великий город был у нас,
А имя городу – Магас.
Столица солнечной Земли,
Но годы город унесли.
Им любовался белый свет,
Моя солнечная Ингушетия
... Ингушетия сегодня - одна громадная строительная площадка. Ее называют теперь «царством» новых школ. Здесь возводят город Солнца- Магас. ... работ «Во славу Ингушетии родной» Сочинение «Моя солнечная Ингушетия» Ученицы 9 «б» ... истории Ингушетии стала массовая депортация февраля 1944 года. Ингушский ... к1ала тхьайса латт. Сомаяланза я лоа т1аулла хьу а. ... снегами. Необыкновенные по красоте пейзажи, минеральные ...
Прекрасней не было и нет,
Но в город тот пришла война,
Его разрушила орда.
И жизнь померкла в той земле,
Погрязла в мраке и во зле,
Забылся в памяти у нас
Старинный город наш Магас.
Но верим мы, что будет час,
Когда воскреснет наш Магас,
И будет он прекрасней всех.
Там будет слышен детский смех,
Ведь строят именно для нас
Отцы нам солнечный Магас.
Название города, будучи правильно прочтенным, могло бы пролить свет на вопрос о локализации Магаса. Однако и здесь нет у ученых единства мнения.
Ингуши гордятся своей древней, удивительно красивой страной, прекрасными традициями и обычаями, оставленными мудрыми предками. В них непоколебимый дух добрососедства и настоящего кавказского долголетия. Традиции и обычаи народа играют важную роль в воспроизводстве культуры и духовной жизни, в обеспечении преемственности поколений, в гармоническом развитии общества и личности.
В истории каждого народа есть трагические страницы, пронизанные болью и кровью. Одной из таких страниц в истории Ингушетии стала массовая депортация февраля 1944 года. Ингушский народ вынес это тяжёлое бремя, благодаря мудрости стариков, силе мужчин, любви и самопожертвованию женщин, вере конечное торжество справедливости.
Светлой памятью погибшим в пути и местах ссылки от холода, голода и болезней стал памятник «Мемориал жертвам политических репрессий» в г.Назрань.
Ингушетия – родина чемпионов.
Каждый, посетивший однажды солнечную Ингушетию, уже не сможет остаться равнодушным к этому чудесному уголку Кавказа.
Снежные вершины, громада скал.
От сотворения мира в хаосе поднявшиеся к небу,
Дремучие леса,
Кипящие потоки шумных рек,
Луга, охваченные радугой цветенья
И ароматом трав…»
И.Базоркин
Лучшим курортом Северного Кавказа можно назвать курорт «Джейрах».
И леса, и луга,
Эти горы, где дремлют
На вершинах снега…
И.Барханоев
Сила и величие народа Ингушетии заключается в его единстве. И сегодня, продолжая славные традиции своих предков, мы должны приложить все усилия, чтобы идеи мира и согласия на нашей многострадальной земле послужил прочной основой для дальнейшего процветания нашей республики.
Свое сочинение хочу закончить такими словами :
Е муг1араш аз хетаду сай хьамсара г1алг1айче хьона!, Цу сигларча малхо ший дошо з1анарашца
Наьха дегаш г1оза доах.
Хьо даькъала ювцаш укх г1оза денца, Ер деррига дуне хьона сийрда доах!!
Са Г1алг1айче, хьона духьа
Деррига 1алам хозденна да.
24 шу даларца, хьа хозача къоналца
Хьо хьесташ, г1оздувлаш да!, Дала даькъала болба са мехка
Бахаш бола Г1алг1ай нах.
Укх хозача ц1айца, сийрдача денца, Ираз долаш, дог делаш бахалба!
Ингушский язык
План открытого мероприятия.Литератрно-музыкальная композиция.Г1алг1ай мотт-къаман мотт.
Просмотр содержимого документа
«Ингушский язык »
ший мотт хар мел лоарх1аме да дешархошта гучадаккхар;
- мета хозал, цун к1оаргал дешархошта гучаяккхар;
- бокъонца бола шоай къаман патриоташ кхебар.
дешархой сурташ,плакаташ, книжкай журналий
Описание по картине На севере диком Шишкина 9 класс
... помогают ей выживать в тяжелых условиях. «На севере диком» Шишкин — описание картины Вариант 1 Знаменитая работа «На севере диком» Шишкина была создана в 1890 году и является художественным ... И. И. Шишкина «На севере диком», на нашем сайте собрано множество и других описаний картин различных художников, которые можно использовать как при подготовке к написанию сочинения по ...
Доска т1ара йоазув:, Мотт – къаман юкъара ганз. Х1ара саго
ший мета хам бе безза, сий де деза.
Хоастабе наьна мотт, хоастае Даьхе,
Кхебе, хозбе, шак1а санн ц1енбеш,
Кердадаккха, илли ала,, Оаз яхийта – мерза ба наьна мотт
« Наьна мотт – дунен кор.»
Укх дерригача дунен т1а 3000- 5000 мотт ба. Царна юкъе да дунен адамий юкъара метташ: эрсий, инглисий е немций метташ. Иштта зональни оала метташ, масала 1арбий мотт.Да паччахьалкхен метташ, вай паччахьалкхен метташ да эрсийи г1алг1айи. Иштта да цхьаккха тайпара дарже доаза метташ а, уж метташ дувцараш хул 10 сагагара 1000 сагага коачаш. Метташ «дика» е «во», яхаш декъалац. Х1ара къам кхыча къамаех къоасталу эггара хьалха ший меттаца.Мотт мел бах- къам а дах. Мотт д1абаьлча- къам д1адоал. Са хьамсара новкъостий, вай тахан в1ашаг1кхетара бахьан да, вай хьамсарча наьна метта ц1ай хилар. 21 февраль – «Наьна метта ц1ай» да аьнна, дезду дунен халкъашта юкъе.Из белгалдаьд 1999 шера ЮНЕСКО яхача организаце д1аехьача генеральни конфиренце, х1аьта дездеш из ц1ай д1акхохь 2000 шера 21 феврале денз. Укх шера денз вай мехка а лаьрх1ад из ц1ай дезде,цу хьакхехь да вай таханара в1ашаг1кхетар. Вайна дика бахьан да юха а вай метта к1оаргаленаш йовза а метта хозал тахка а. Тахан к1езига бац сенна беза из г1алг1ай мотт, малаг1а пайда боал цох, из-м укх мехкара араваьлча кхы безаш мичаб яшараш.
Иштта хетачарна дика хьокхам хургба аьнна хет сона вай в1ашаг1кхетарах.
II Мероприяти дешархоша д1ахо д1ахьо.
Священных слов, заветных, дорогих,
Не так уж много среди слов других.
Так и язык единственно – земным
Стал для тебя с рождения – родным.
Ничто на свете не сравнится
С тем языком, что мог пробиться
В твоих устах, с рожденья лет,
Что для тебя, как божий свет.
Вай дегаш детталу г1алг1ай мотт бувцаш,
Вай дегаш детталу г1алг1ай мохк безаш.
Тха бочал, фарал, илли – Г1алг1айче,
Иразе, беркате яхийла хьо.
Сийлахьа Г1алг1айче – эздела Даьхе,
Ноаноша хьийста беркате мохк.
Турпала Г1алг1айче – денала Даьхе,
Вай даьша лорабаь къонахий мохк.
Где б ни был ты, заслышав речь родную
Ты тут же вспоминаешь твердь земную,
Где ты родился, жил и рос,
То есть Отчизна, близкая до слез.
Любой язык сам по себе велик,
Но всех роднее, знай, родной язык.
Родная речь, язык и слово,
Они и есть твоя основа.
Майрала доага дог – х1аране кер чу,
Эздела г1алаш – х1арне дег чу,
Адамлен мерза са– дошо Г1алг1айче,
Къонахий Даьхе – кура Г1алг1айче.
Вай маьша дахалда г1алг1ай мотт бувцаш,
Вай г1оза дахалда яхь лелош,
Иразе яхийла нана Г1алг1айче,
Кортмукъа яхийла нана Г1алг1айче.
Дукха метташ да укх дуненен чу, къаман викалашка хьажжа доккхий а да уж, масала китайций мотт е инглисий мотт, х1аьта г1алг1ай мотт з1амига ба яхалга дац из, г1алг1ай мотт г1алг1аш бувц. Фу хургда т1аккха вай а из ца бувций? Мотт д1абаргба.Кхыча къаман наха вай мотт лора а бергбац е из 1ома а бергбац, бокъалдар аьлча вай воаш из лоарх1аш ца хилча лоарх1аб а бац.
Мальсагов К.З. вахарах а цо леладаьча балхех а хоам бу дешархочо.
Х1анз шун хьажа аьттув хургба « Зоахалол» яхача сценкага.
По картине Шишкина На севере диком 9 класс (описание)
... не каждому доступной. Сочинение описание картины Шишкина На севере диком для 9 класса Сочинение №3 Перед нами картина одного из известнейших художников России Ивана Ивановича Шишкина “На севере диком”. Данная картина Шишкина не стала такой ... В стихотворении Лермонтова высказано, что сосна предается снам об одиноко стоящей пальме. Так и в картине четко передано чувство веры в лучшее. Удивляет ...
Г1алг1ай поэташа шоай стихашца хестабаьб вай мотт, х1анз са новкъосташа ешаргья шоана вай метта хетаяь байташ.
IV Дешархоша стихаш еш.
Дега гарга ба хьо сона,
Са хьамсара г1алг1ай мотт,
Деша говзал сона енна,
Бицлургбоаца г1алг1ай мотт.
Эггара хьалха сай наьнага
Со хьо бувцаш йистхиннав,
Бера хана 1а нахага
Со харца ца ле 1омаваьв.
Наха хьаг1е хилва аьннаp
1а со новкъа ваьккхавац,
Ийрча,чамза хилда аьнна,
Сона иллеш деннадац.
Нагахь арг1а йоацар дувце,
Меттаза, чамза из хургбар.
Наха дика оалаш беце,
Симал къахьаг1а хетаргбар.
Къаьда, хьаьнала из бецаре,
Вай мотт хьана эшаргбар?
Меттахь оалаш уж децаре,
Дешаш сенна дезаргдар?
Дега гарга ба хьо сона,
Са хьамсара наьна мотт,
Деша говзал сона енна,
Бицлургбоаца г1алг1ай мотт.
Г1алг1ай мотт, со кхеваь мотт,
Са даь, наьна дошо мотт,
Зизай хозал, баьций мутт
Денна 1а са дег чу лутт.
Хьона аз сай корта бетт
Со хьа к1оаргал йовза г1ертт…
Х1анаб хьо,аз хьога хетт
Малх мо лепаш,сийрда, ц1ена?
Х1ара дош хьа дегах лет,
Сица, ц1ийца хоттаденна.
Хьо, ца ховчоа къе ба мотт,
Дала безбаь г1алг1ай мотт.
Хьона деннад сибат, куц,
Замо шаьрбаьб,хьекхаш гам.
Хьо ца хилча сена дувц,
Бовргбар дуненцара чам.
Цудухь беза лелабаьб,
Цудухь безаш хьалкхебаьб
Даьш шоай дезал, Даймохк лорош,
Ноаноша шоай ага теркош,
Ахархочо гота йоаккхаш,
Йо1о говза маха боаккхаш,
Мухажарий оаг1ув лувцаш,
Бус оаламаш, фаьлгаш дувцаш,
Маьлха з1анарашца бувцаш,
Нажарга т1а аьшк мо тувсаш,
Г1алг1ай мотт, са халкъа мотт,
Дала безбаь байта мотт.
Аз г1алг1ай мотт лебу.
Аз г1алг1ай мотт лебу
Са къамо из шаьра бувцандаь.
Г1алг1аша цунца беркат кхеду…
Шоай вахар цунах доаландаь
Ширача замалахь денз,
Мел хинна дика – во.
Кар- кара эцаш, багахбувцамца…
Г1алг1аша эздий, камаьрша бийца,
Бухсоццаш беркате г1алг1ай мотт,
Хьа сийле яхаргья массаза.
Г1алг1ай мотт хьоца да,
Са къаман вахаре мел хиннар…
Сий, беркат, эздел, денал, сабар.
Г1алг1аша шун т1а хьаьша везвеча,
Эздий бувца, хьамсара г1алг1ай мотт …
Халкъа мукъам.Лаьг1о хоз «Даймохк» яха илли.
Сога хаьттача безаш ба мотт кагирхошта а. Из безалга дика къоасталу наха юкъе араваьлча, е дика е во дена моттиг хилча, шой фу ала деза фу де деза ца ховш висача. Вайна а безаш ба вай мотт, х1аьта а цхьаццаболча кагирхоша кегабеш бувц из. Х1анз хьажалаш «Х1аччий баьннаб г1алгай мотт» яхача сценкага.
Сценка «Х1аччий баьннаб г1алг1ай мотт»
Шоана фу хетт укх хьалах мотт х1аччий балар да ер, е вай х1аччий далар да? Х1анз вай хьожаргда мишта хов шоана г1алг1ай мотт.
Зале гулбенначарга хоат: «Шоана хой г1алг1ай мотт?» « Хов», яхачарна юкъера пхи саг хьаара воаккх.
1 Дукхаг1а кицаш хьана хов хьожаргда вай.
Значение сна для здоровья человека
... укрепить здоровье, воспринимается как непосильная обуза. Поэтому Нашему организму требуется отдых. Сон и покой. Сон является естественной потребностью человека и отнимает у него почти треть жизни. СОН ГИГИЕНА СНА Сон – эффективный ... — к крепкому чаю или кофе. Но тем самым еще больше нарушается сон, и для его восстановления начинают употреблять снотворное. Как же можно избежать бессонницы? В первую ...
2 Малаг1а ловцаш хов шоана?
3 Ц1ераш яхал г1алг1ай поэтийи йоазонхойи.
4 Масса алапех латт г1алг1ай алфавит?
5 Малаг1а газет да эггара хьалха кепадетташ арадаьннар, малаг1ча шера
Массане а цхьана ховли довзалеш дашх.
VI Дешархоша д1ахо стихаш еш.
Ло1ам болаш къаьста е ло1ам боацаш,
Халкъах,мехках дог лазачоа
Дегаг1оз хул, кхы йоккхаг1а йоацаш,
Наьна меттала аьнна дош хезача.
Бувцаш хьо хезача, сона духьалъувтт
Дега бухье дувша кхийна сурташ:
1урра лоаме сийрдайоаха малх,
Тийна лоама к1ала яда юрташ,
Уйла мара кхоачаргйоацаш гаьна
Со вале а, даим сох дог лазаш
Сона дега й1овхал тела нана.
Наьнал, Даьхел, халкъал кхы дезаг1а
Шийх саг лерх1аш волчун фу хургда?
Сона деза, деза корта беттал,
Сай наьнах «нана» ала г1алг1ай меттала
Эггара хьалха сай мотт керча ди.
Хьо ма барра бувца ховчоа
Б1аьхий ба хьо, наьна мотт,
Хьо ма барра бувца ловчоа
Т1ехьле я хьо, наьна мотт.
Ший халкъ Даьхе езаш волчун
Дозал да хьо, наьна мотт,
Ма барра хьо бувца хайча
Ма ираз дар са, наьна мотт.
Унахочун мел дукха дарбаш даьдар аьнна, х1ама хилац цун лазара бокъонцадола бахьан гуча ца доаккхе. Иштта да метта хьал а, вай мел дувцар пайда бац х1аране ше бувца мотт ц1енбеш, нийсбеш ца бувце, из бувцарах пайда а хургбац.
